“YÛNUS Emre” denilince akan sular durur. Akan sular durur, çünkü Yûnus başlar çağlamaya. Kuşların gözü, çiçeklerin kulağı ondadır. Dünyaya meyletmez Yûnus. Dünyayı aradan çıkarmıştır o. Kabre vardığı gece hâlinin nice olacağını düşünen ve ömrünü bu tefekkür üzerine bina eden adamdır Yûnus. “Canlar Canını” bulup canını yağma eder. Kovan yağmalanmış ne çıkar “Ballar Balını” bulduktan sonra!

Yûnus’u anlatmak zannedildiği kadar kolay değildir. O Türkmen kocasından bahsederken siz de Yûnusça bir sevdâya tutulursunuz. Necip Fazıl Kısakürek tercüman olur hislerinize: “Kaç mevsim bekleyim daha kapında/ Ayağımda zincir, boynumda kement/ Beni de piştiğin belâ kabında/ O kadar kaynat ki buhara benzet…”

Şairlerin izini sürdükleri bir ulu deryadır Yûnus, koca bir ummandır o.

“Damdan düşenin hâlini damdan düşen bilir” demiş Anadolu insanı, Yûnus Emre’yi en iyi kim anlatabilir? Yine bir şair. Şiirimizin ve düşünce dünyamızın üstatlarından Sezai Karakoç, yıllar önce Yûnus Emre’yi anlatan bir kitap yazmış. Günümüze kadar şimdilik dokuz baskı yapan bu kitap, Yûnus’un sadece şair yönünü anlatmakla kalmamış, Yûnus Emre’nin inkılâpçı yönünü de ortaya koymuş.

Yûnus Emre, “kıldan ince, kılıçtan keskin” olan sırat köprüsünün üzerine himmet tuğlaları ve söz harcıyla muhteşem binalar ören nâdir bahtiyarlardandır. Yûnus’u anladığımız ölçüde “bu dünya cehennemini sekiz uçmak” edeceğimiz günlere yaklaşmış oluruz.

Anadolu’daki şah horoz sesi

Milâdî 13’üncü asır için, “Anadolu’nun rûhî, siyâs3i ve sosyal bakımdan yeni bir mayalanma döneminin başlangıcıdır”[i] der Sezai Karakoç. “İlkin batıdan gelen ve aralıklarla birkaç yüz yıl süren Haçlı, sonra doğudan gelen Moğol akını Anadolu’yu ve Anadolu insanının kafasını, yüreğini allak bullak etmiştir… Selçuk ruhu canlıydı… Anadolu Selçuk kartalının kanatları altında bir güvercin yuvasıydı sanki…”[ii] 

Haçlı seferleri ve Moğol akınlarıyla yakılıp yıkılan Anadolu, yeni bir şafağın sancısını çekiyordu. Bu kutlu şafak bilgelerle, âlimlerle, velîlerle, gazîlerle gelecekti. Sezai Karakoç’un ifadesiyle “bir bahar yeşilliği” her köşeden görülmeye başlanmıştı. Bahar gelir de şairler susarlar mı? İşte Yûnus’un sesi böylesi bir baharda duyulur! Onun için Sezai Karakoç, “Yûnus, taptâze ve şah bir horoz sesinden başka bir şey değildir”[iii] der kitabında ve devam eder Yûnus’u anlatmaya: “Yûnus, çağının şartları gereği, Anadolu-İslâm hareketini dünya karşısına çıkarma ödeviyle yüklenmiş Asya kökenli Müslüman Türklerin bir şairi olduğunun tam şuurunda olarak, hiçbir dar ekolün adamı değildir. O, sadece ve derin anlamda bir İslâm şairi olduğunu bilmektedir…”[iv]

Sezai Karakoç, Yûnus’u, yaşadığı çağı, çağdaşı olan gönül adamlarını, Yûnus’un poetikasını, ilk çırpıda kendi derdinden bahsettiği izlenimi vermesine rağmen Yûnus’un çağın ve bütün insanlığın doğum sancılarını çektiğini, insanların gözü önünde duran “ölüm” gerçeğini şiirlerinde çok güzel bir şekilde anlattığını vurguluyor kitapta. Yûnus’u çağımız insanına tanıtan, O’nun mesajını günümüze taşıyan taptaze bir kitap Sezai Karakoç’un “Yûnus Emre”si… Kısacası, Sezai Karakoç’un kaleminden “masalların gerisindeki” gerçeği öğrenmek isteyenler, “ağu ile pişmiş aşı” yemeğe talip olacaklar demektir.

Biz hâlâ buğday kaygusundayız Yûnus!

Sen bizi çileli bir yola çağırdın. “Menzili ırak bu yolun, bu yola kim varası/ Müşkülü çok bu yolun, bunu kim başarası?” diye seslendin bize. Biz senin pişirdiğin ağulu aşı yiyemedik, dervişlik hırkasın’ giyemedik. Dünya çelmesin’ taktı, biz ona Hazreti Ali gibi “Git! Kandırmak için kendine başkasını bul” diyemedik. Hâlimizi senin izinden yürüyenlerden olduğuna inandığımız Arif Nihat Asya ne güzel özetliyor “Buğday” başlıklı yazısında:

“Bir kıtlık yılında Hacı Bektaş kapısına alıç götürmüş, buğday istemişsin… Seni üç gün ağırladıktan sonra, içeriden haber getirmişler: ‘Buğday mı diler, Erenler himmet mi?’

‘Buğday…’

Yine haber getirmişler: ‘O alıcın her tanesine nefes edeyim ve çekirdekler sayısınca himmet eyleyeyim!’

Sen bir türlü buğdaydan geçmemişsin… Fakat yükünle, Erenler kapısından ayrılınca uyanmış, ‘Nittim ben?’ diyerek koşa koşa himmete dönmesini bilmişsin… Bizse hâlâ buğday kaygusundayız Yûnus!”

Ah şu buğday kaygusu! Bu kaygıdan bir kurtulabilsek, yükümüzü bir atabilsek… Ağırlıklarımızdan sıyrılıp kanatlanabilsek Yûnus gibi… O bağrı yanık Anadolu Türkmen’ini hayatımıza çağırsak yeniden… Yüzü ak, gönlü pâk insanlar olabilsek… Gönüllere bir çıngı düşürebilsek soylu sevdâ ateşinden… Sözü yeniden Yûnus Emrelere verebilsek, hayatımız nasıl da güzelleşirdi!