MARMARA Denizi’nin
kuzeydoğusunda yer alan ve “Adalar” olarak anılan takımadanın parçası, İstanbul’un
yanı başında 18,3 hektarlık yüzölçümüyle küçük bir kayalık… Eski adıyla “Yassıada”,
yeni adıyla “Demokrasi ve Özgürlükler Adası”…
Bakmayın
küçüklüğüne, tarih sahnesinde tanık olduğu olay itibarıyla anlamı oldukça
büyük.
27
Mayıs 1960 Askerî Darbesi’nin zulmüne maruz kalan Demokrat Partili 592
siyasetçi, 15 ay süreyle Yassıada’daki hücrelerde, zindanlarda tutulmuş. İlk ve
son defa bir Başbakan olarak Adnan Menderes, Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu
ve Mâliye Bakanı Hasan Polatkan’ın kurulan düzmece sözde mahkeme sonrası idam
edilmesiyle Cumhuriyet tarihinin en karanlık dönemlerinden birine ev sahipliği
yapmış.
Böyle
bir olaya ev sahipliği yaptığı için de yıllarca “yaslı ada” olarak sessizliği
tercih etmiş.
2013
yılında, Cumhurbaşkanımızın talimatları ile çehresinin değiştirilmesine karar
verilerek öncelikle ismi “Demokrasi ve Özgürlükler Adası” olarak değiştirildi. 2015
yılında tarihin karanlık sayfalarına ışık tutmak üzere yenilenme çalışmaları
başladı. Bu çalışmalar beş yıllık sürede tamamlandı, darbenin sonuçlarını yeni
nesillere aktarmak ve de demokrasi ve özgürlük fikrine ev sahipliği yapmak
üzere Cumhurbaşkanımız tarafından 27 Mayıs 2020’de açıldı ve yıllar boyu süren
sessizlik nihâyet buldu!
Yeni
çehresine kavuşan Demokrasi ve Özgürlükler Adası için çizilen logoya yandan
baktığınızda görünen siluet, Adnan Menderes’in ta kendisi!
Adaya
yapılan 24 metre yükseklikteki Demokrasi Feneri, aydınlık günlere açılan kapı
ve demokrasinin geleceğine tutulan ışığın simgesi.
Yargılamaların
yapıldığı mahkeme salonu, bundan sonraki ömründe “27 Mayıs Müzesi” olarak
hizmet verecek. Bununla birlikte ada; 600 kişilik Adnan Menderes Kongre Merkezi,
cami, 125 odalı otel, sergi salonu, müze, seyir terasları ve Demokrasi Parkı
gibi yapılarla donatıldı. Adada bulunan nitelikli ağaçlar korundu. İlâveten kırk
bin civarı ağaç ve bitki dikimi yapılarak yüzde 60’lık orana sahip yeşil alan
oluşturuldu.
Bazı
kesimler tarafından şu anki yenileme çalışmaları, yapılan binaların çokluğunu
îmâ eden eleştiri içerikli söylemlere maruz kaldı. Oysa içerisinde yapılaşma,
zaten var olan bir şeydi.
Dördüncü
yüzyıldan itibaren sürgün yeri olarak kullanılmış olan ada, birkaç sahip
değiştirerek gelmiş bugüne.
Bizans
İmparatoru Theofilos 800’lü yıllarda Platea Manastırı’nı yaptırır. Yine 860
yılında adada sürgün olarak kalan Patrik Ignatios da buraya bir kilise
yaptırır. 1859’da adayı satın alan Birleşik Krallık İstanbul Sefiri Henry
Bulwer, sahilde kale benzeri bir bina ile adanın ortasına köşk inşâ ettirir ve
Abdülmecit Han’ın onayı ile satın aldığı adayı bir süre sonra satışa çıkarır.
Osmanlı Hükûmeti, adanın bir Türk’e satılmasını isteyince, burayı Mısır Hidivi
İsmail Paşa satın alır.
Cumhuriyet
döneminde, 1947’de ise Deniz Kuvvetleri tarafından satın alınarak adaya subay
ve erler için yüksek katlı lojmanlar, spor sahası, tesisler, buz deposu,
yemekhane ve silahhane gibi birçok bina inşâ edilmiş.
Bu
kara günde yüreklerimizdeki sızıyı açılışıyla hafifleten adanın açılış
konuşmasında Cumhurbaşkanımız, “Tarihi
değiştiremeyiz ama doğru yorumlanmasını sağlamak için tarihin hatırlanma biçimini
değiştirmek elimizdedir” sözleriyle Demokrasi ve Özgürlük Adası’nın önemine
ve yenilenme amaçlarından biri olarak gençlerimizin 1950 ilâ 1960 yılları
arasını iyi öğrenmeleri gerekliliğine vurgu yaptı.
Altın
yıllardan karanlığa
Küçüktüm
henüz, babama “Yassıada ne?” diye sorduğum vakit kısmen anlatmıştı. Babamdan
dinlemiş olduğum bu dönemi kendi adıma hem iyice sindirmek, hem de gençlerin
istifadesine sunabilmek adına araştırıp ulaşabildiklerim kadarıyla kısaca
özetlemek isterim.
“Altın
yıllar” olarak tarihe geçen dönem, 1950 yılında başlayıp, Adnan Menderes’in
başbakan olduğu ve 1960 yılının 27 Mayıs Darbesi’ne kadar süren yıllardı.
Bu
dönemde, 1932 yılından itibaren uygulanan “Arapça ezan okuma yasağı” 18 yıl
aradan sonra kaldırıldı.
Menderes’in
başında olduğu hükûmet tarafından 25 Temmuz 1950’de alınan kararla Kore’ye
askerî kuvvet gönderildi. Türk askerinin Kore’deki başarısının, Türkiye’nin
NATO’ya üye olmasında büyük etkisi oldu ve Türkiye, 1952 yılında NATO’ya tam
üye olarak kabul edildi.
Birçok
altyapı, ulaştırma, enerji, reel sektör yatırımı hayata geçirildi. Karayolu
yapımına önem verilerek 14 bin kilometrelik karayolu yapıldı. Bu sayede birçok
köy ve kasaba yol, su ve elektriğe kavuştu.
Vakıflar
Bankası, Denizcilik Bankası, ODTÜ (ve içindeki kurumlar), Et ve Balık Kurumu,
Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Türkiye
Selüloz ve Kâğıt Fabrikaları, Türkiye Kömür İşletmeleri, Devlet Malzeme Ofisi,
Türkiye Demir Çelik İşletmeleri gibi birçok sanayi kuruluşunun olduğu 100’den
fazla kuruluş hizmete girdi.
Bu
dönemde Türkiye’nin gayrısâfî millî hâsılası yüzde 9 oranında büyüme kaydetti. Tarımda
büyümenin ön plâna çıktığı bu dönemde, traktör başta olmak üzere tarımda
kullanılan alet ve makinaların sayısı ve ekilebilir alanların oranında artışlar
görüldü. Bu dönemde ciddî büyüme kaydeden Türkiye’de 11 liman, 5 havalimanı, 8
sulama barajı, 5 termik santral, 18 HES’li baraj, 8 bin kilometre nakil hattı,
13 şeker fabrikası, 19 çimento fabrikası, 88 büyük ölçekli fabrika kuruldu.
Mersin
Limanı, Seyhan, Elmalı, Sarıyar,
Demirköprü, Hirfanlı Baraj ve Hidroelektrik Santralleri ile Tunçbilek Elektrik
Santrali, bu dönemde faaliyete başlayanlar arasında. Ataş ve Tüpraş Rafinerilerinin
temelleri atıldı. Yine İstanbul Tuzla Jeep Montaj Fabrikası da bu dönemin
yatırımlarından biri…
Bu
dönemin artılarından biri de, özel sektöre verilen önemin yanında Turizm
Endüstrisi Teşvik Kanunu ile Yabancı Sermaye Teşvik Kanunu’nun kabul edilmesi
olmuştur.
Üzerinden
60 yıl geçmesine rağmen kanayan yara 27 Mayıs’ın acı netîcelerini ve demokrasiye
düşen gölgenin ağırlığını yüklenen Yassıada, bundan sonra demokrasi yolunda
verilen mücadeleleri unutturmamak, topluma gelecek vizyonu sunabilmek ve tüm
dünyaya demokrasi ve özgürlükler anlamında vereceği mesajla “Demokrasi ve
Özgürlük Adası” olarak hayatına haklı bir gururla devam edecek inşallah…
Hayırlı
uğurlu olsun.
https://tr.wikipedia.org/wiki/Yass%C4%B1ada
