TOPLU mesaj gruplarının son yıllarda hayatın içindeki yeri ve önemi daha da artmıştır. 10 yıl önce kısa mesaj (SMS) hizmetlerini kullanıyor, belli sayıda mesaj atabiliyorduk. Ancak bugünkü anlamda bir grup etkileşimi ortaya çıkmıyor idi.

Vatsap uygulaması ile birlikte cep telefonlarımız aracılığıyla birçok grup ortaya çıkmaya başladı. Alternatif toplu mesaj grupları olsa da Vatsap bunlar içinde en çok kullanılanı olsa gerek.

Ve Vatsap ile birlikte e-posta ile haberleşme de bir düzey eskimiş hâle geldi. On yıl önce “E-posta hesabım yok” desek, bilgi ve iletişim teknolojilerine intibak sağlayamadığımız düşünülürdü. Şimdi ise belki de e-posta hesabı olmasa da tüm iletişim ihtiyacını Vatsap üzerinden gideren bir nesil var.

***

Vatsap grupları hayatımızın bir parçası hâline geldi. Çoğumuzun üyesi olduğu onlarca grup ortaya çıktı. Artık herhangi bir şekilde ortak derdi olanlar, gerçek anlamda buluşmak ve konuşmak yerine, daha pratik olacak şekilde mekâna ihtiyaç duymayan, zaman konusunda esneklik sağlayan Vatsap grupları oluşturup iletişim ihtiyaçlarını oradan gidermeye başladılar.

Bizzat dâhil olduğum gruplara genel olarak bir göz attım; aile, akrabalar, arkadaşlar, komşular, öğrenci velileri gibi başlıklandıracağımız grupların yanında, işimizin gereği katıldığımız onlarca grubun olduğunu da fark ettim.

Bunlardan ayrı olarak mezun olduğumuz okullar, meslektaşlar, eşdeğer kurumlar, kısa süreli projeler kapsamında oluşturulanlar filan derken sayısı yüzlere varan Vatsap grubunun olduğunu, bunların bir kısmının hep aktif olduğunu, bir kısmının zaman zaman aktif hâle geldiğini söyleyebilirim.

***

Bir de Vatsap sadece toplu mesajlaşma aracı değil, aynı zamanda kişisel mesajlaşma için de kullanılmaktadır. Kişiler kısa mesaj sistemini (SMS) kullanmak yerine, mesaja ilişkin çeşitli özellikler sunmasından (görüldü, yazdı, sildi ve benzeri uygulamalar olarak görsel mesaj imkânı) dolayı Vatsap’ı tercih etmektedirler.

Bu da kalabalık meydanda rastgele dolaşırken bazen gruplarla, bazen kişilerle muhatap olmanın yeni türü olsa gerek…

Bu sanal grupların, iletişimin etkinliğini arttırdığını, bilginin hızlıca paylaşıldığını, her an her yerden haberimizin olduğunu hesap ettiğimizde oldukça faydalı olduğunu düşünebiliriz.

İlâveten, gerçek ortamlarda ifade edemeyeceğimiz ve paylaşamayacağımız meseleleri, sanal ortamda olmanın verdiği rahatlıkla yazabiliyor, içimizde tutmamış oluyoruz. Belki yüz yüze iletişim kurmuş olsak bu kadar rahat olamayız.

Bazı teknolojik değişimler hayatımızda öyle bir yer eder ki ondan geriye dönüş olmaz. Ya onu anlamsız kılacak daha üst düzey bir teknolojik imkân ortaya çıkacak ya da biz kendimizi buna adapte edeceğiz. Vatsap gruplarından da kaçışın olmadığını düşünüyorum!

Öğretmenin çocuklara verdiği ödevleri, yöneticinin işe ilişkin gelişmeleri ve yapılacakları, site yöneticisinin site aidatlarını Vatsap gruplarından duyurduğunu düşünürsek, bu işten geri durmanın zor olduğu anlaşılacaktır.

***

Bu oluşan yeni nesil gruplaşmaların getirdiği bazı problemler de var. Yüzlerce grubun her birinin kendi gündeminin olduğu ve herkesin bu minvâlde paylaşımlar yaptığı düşünülürse, gün içerisinde insan zihninin dayanamayacağı kadar bilgi bombardımanına maruz kaldığımız anlaşılacaktır.

Bu bilgiler hayatın içinden tüm renkleri içerisinde barındırabilmektedir. Her grubun olduğu gibi, gruptaki her üyenin de kendine göre bir gündemi bulunmaktadır.

Kişiler sevinçlerini, üzüntülerini, öğrendikleri yeni bilgileri, vermek istedikleri mesajları, yapmak istedikleri esprileri Vatsap grupları aracılığıyla insanlarla paylaşmaktadırlar. Paylaşan açısından belki bir ihtiyaç giderilmektedir.

Peki, mesaja maruz kalan açısından durum nedir?

Aynı anda bir gruptaki birinin örneğin bir felâketle ilgili paylaşımı diğer gruptakinin mizâhî paylaşımıyla ya da bir gruptakinin sevinç çığlıkları ile başka bir gruptakinin hüznü birbirine karışabilmektedir. Bu birbirine karışan duygu durumları bazen aynı grup içerisinde bile olabilmektedir.

Bir de iletişim kazaları, çatışmalar, kavgalar filan derken Vatsap gruplarının her birinden bir yumruk yiyen beynimiz darmadağın hâle gelebilmektedir. Gerçek hayattan farkı şu ki, sanal gruplar olmadan önce bu kadar yoğun, bu kadar farklı bilgi bombardımanına tâbi değildik.

Faydaları olan ancak zararları da bulunan bu Vatsap grupları gerçeği üzerinde bir ahlâkî norm geliştirmek gerektiği ortada. Bütün gruplar için standartlar olabileceği gibi, her grubun kendine dair bir ilke geliştirmesi gerekir.

Aile içi paylaşım için kullanılan Vatsap grubu ile yakın ilişkiler kurmadığımız insanların olduğu bir Vatsap grubunun ilkeleri aynı olmayacaktır. Bu konuyla ilgili geliştirilecek normlarda dikkate alınması gereken değişkenler şunlar olabilir:

Grubun kurulma amacı, katılımcıları, paylaşım yapma ilkeleri, grup yöneticileri, mesaj gönderenler, mesajı okuyanlar… 

Bu konulara bakılarak her grup kendi ahlâkî normlarını geliştirebilir. Ve grup üyeleri de bu normlar çerçevesinde orada üyeliklerini devam ettirebilir.

***

En çok rahatsız edenlerden hareketle, genel olarak Vatsap gruplarında dikkat edilmesi gereken ilkeleri şöyle sıralayabiliriz:

Grubun bütününü ilgilendirmeyen paylaşımlar yapmamak,

Gruptaki bir kişiye yönelik yazılan mesajı grupta paylaşmamak,

Zorunluluk yoksa 24:00 ilâ 08:00 arası paylaşım yapmamak,

Bizim paylaşım yaptığımız duygu durumumuzla gruptakilerin hepsinin hissiyatının aynı olmayabileceğini hesaba katmak,

Yanlış anlaşılmaya müsait paylaşımlardan kaçınmak,

Mesaj gönderdiğimiz anda kişinin hemen mukabelede bulunmasını beklememek,

Mesaja maruz kalmışsak ve yapmamız gereken bir şey varsa ilk fırsatta cevap vermek,

İmlâ hatâlarına dikkat etmek,

Mesajı göndermeden önce kontrol etmek ve ne tür tepkiler verilebileceğini düşünmek,

Mesajlarda ne anlama geldiğini bilmediğimiz ya da herkesin farklı anlamlar çıkarabileceği resim, şekil ve işaretlerden kaçınmak,

Gerekmiyorsa grubu meşgul etmemek.

**

Bu ilkeler daha da geliştirilebilir. Bu yazıda sadece problem tespiti yapılmıştır. Bilindiği üzere, ahlâkın en önemli uğraşlarından biri de, insanın diğer insanlarla ilişkilerini belli bir düzene oturtmaktır. Vatsap gruplarında da bu ilişkilerin ahlâkî normlarının geliştirilmesi ihtiyacı vardır. Sahadan toplanacak veriler ile bu konu üzerinden çeşitli tartışmalar ve çalışmalar plânlanabilir.