“İkimizin resmini çıkarsınlar yan yana…”

***

FOTOĞRAFIN bir haysiyeti vardı eskiden. Cep telefonları çıkalı beri o da iki paralık oldu. Telefonu cebinden çıkaran herkes, şak şak edip bir sürü fotoğraf çekebiliyor artık.

Hele bir de selfi dedikleri bir nane icat ettiler ki sormayın. Zaten kim nesini soracak ki, cümle âlem biliyor ne olduğunu.

Meraklısı, kolunu uzatıp telefonu kendine doğru çeviriyor, düğmeye basıyor. Önde ablak bir surat, arkadakiler minicik… Ne oldu? Fotoğraf çektik. İyi, aferin!

Evvelce fotoğraf makinesi taşırdı meraklılar. Amatörce de olsa itina edilirdi. Şimdi millet günde yüz tane fotoğraf çekiyor da ne oluyor? Hiç! Bir daha dönüp bakan bile yok. Cihazın hafızasında duruyor çoğu. Bir süre sonra da siliniyor. Ya da başına bir kaza geldiği için hepsi kayboluyor.

Çok önceleri, fotoğraf çektirmek için fotoğrafçıya gitmek diye bir şey vardı. Özenle hazırlanılırdı. Saç baş düzgün olacak, kıyâfete dikkat edilecek. Kolay değil, târihe bir vesika bırakılıyor o an.

Stüdyoda titizlikle poz verilecek. Fotoğrafçı gelip müdahale edecek, belki birkaç defa tavsiyede bulunacak: “Sen şöyle dur, şu tarafa bak. Başını kaldır… Dikkat, çekiyorum…”

Flaş patlayacak ve günler sonra gidip fotoğrafları alacağız. Hatıra kalacak, albümlere konulacak.

On beş kişi fotoğrafçıya gittiğimizi ve o şekilde poz verip çekildiğimizi hatırlıyorum. Dedem, ninem, annem, dayım, enişteler, teyzeler, çocuklar…

Şu elbise açık yeşildi… Bunun benekleri kırmızıydı… Yıllar sonra bakarken böyle söylenecek; hattâ farklı hatırlayan biri, “Hayır, açık mâviydi!” diye itiraz edecek. Çünkü fotoğraf siyah beyazdı. Renkli çekimler sonradan çıktı. Şaka gibi...

Desem ki, Çarli Çaplin de o sırada kapının önünden geçiyordu, “Yok artık!” diyeceksiniz. Doğru, yok artık.

Öyle fotoğraflar da, o şekilde fotoğraf çektirmek de yok artık.

Lorel Hardi bile unutuldu. Madem şakadan dem vurduk, onları da anıverelim arada.

Fotoğrafçılıkta “haftalık” diye bir şey vardı. Kim hatırlıyor? Çekilen fotoğraflar bir hafta sonra teslim edildiği için öyle denirdi.

Şimdi kaç kişi çektiği fotoğrafları karta bastırıyor? Sorarım size. Sordum bile!

Kaymakam otosu

Lisedeydim, hükûmet binası önünde bir sahne gördüm ki tam evlere şenlik. “Kaymakam otosu” diye bir tabela var. Park yerini boş bulan bir vatandaş, tekerlere set olsun diye konulan demire eşeğini bağlamış.

Tam fotoğraflık! Ama yanımda makine yok. Koşa koşa bir fotoğrafçıya gittim. Yalvar yakar makineyi ödünç aldım. Heyecanla geldim ki eşek gitmiş.

Herhâlde vatandaş hükûmet konağındaki işini halletti, çıktı. Beni mi bekleyecek?

Fotoğrafçıyı ikna etmeye çalışırken, gereksiz konuşmalarla vakit geçerken, içine kaçlık film koyalım, bak getirmezsen falan filan gibi lâkırdılar, gidip gelme süresi vs. Kuş uçtu gitti.

O günden sonra babama dedim, “Bir makine almamız lâzım”. Almanya’daki enişte izindeydi, ona söyledik. Bir dahaki gelişine ikinci el bir makine getirdi ama babam onu beğenmedi. “İş yok bunda, götür, geri ver” dedi.

Hiç sevmem bir şeyi geri vermeyi. Çok sıkılırım. Bir kamyon taş taşımaktan ağır gelir. Cebimde param yeterli olsaydı vermezdim de. Fakat mecbur olunca durum değişiyor. Sevmek, sevmemek ikinci plân...

Aldırdığı ekmeği yeterince pişkin bulmayan komşu teyzemizin, fırına götürüp nar gibi kızarmışıyla değiştirmemi istemesinden hiç bahsetmeyeyim; “O ayrı konu” diye düşünüyordum ama belki de bir şeyi geri vermekten hoşlanmayışımın kaynağı budur.

Hoşlanmamak ne kelime! Ölüm gibi bir şey oluyor ama kimse ölmüyor.

Kaçlık film bu?

Enişteye makineyi geri vermeden, baktım, bizim evde cümbür cemaat bir arada. Teyze çocukları doluşmuş. Sekiz on kişi şamata mesaisinde.

“Gelin” dedim, “Sizin fotoğrafınızı çekeyim”...

Oh ne âlâ! Poz verip duruyorlar. İçeride yeterince çektikten sonra bahçeye çıktık. Çiçekler arasında, ağaçlar altında pozlar verildi.

“Biraz da arka bahçede çekelim, manzara derinlik oluştursun” dedik, orada da çat çat çekiyoruz.

“Kaçlık bu?” diye sordu biri. Şimdiye filmin bitmiş olması lâzım değil mi?

“Bitiyor” dedim, “Son kareye geldik”.

“Ne zaman çıkar?”, “Nasıl oldu?”, “Güzel çıkmış mıyımdır?” soruları havadayken, “Bakalım nasıl olmuş” dedim.

“Kaçlık bu?” diye soran, “Dur!” dedi, “Filmi yakacaksın”…

Yok yok, şimdiki filmler bir başka. Almanya’dan geldi bu. Hemen bakabiliyorsun.

Diğerleri inandıysa da o yutmadı. Yine de “Acaba?” mâkâmında bakıyor…

Çevirdim makineyi, arkasını açtım. Başımın yan tarafındaki diğer başlar, hep bir ağızdan “Aaaa” çektiler.

Ben de hayret ettim güya. “Aaa” dedim, “Film koymayı unutmuşum”.

Şamata ikiye katlandı.

O kadar da özene bezene poz vermiştik. Boşa mı gitti şimdi hepsi?

Yok, boşa gitmedi. Hatıra oldu.

Meğer yıllar sonra, çekilen fotoğraflara ânında bakmak mümkün olacakmış.

Bugünkü nesil için hiç de sürpriz tarafı yok.

Karşımda bir hatıra, hayâl gibi

Şimdi karşımda bir fotoğraf duruyor. Odamın duvarında… Masamın karşısında… Koltuğa kurulunca hep onu görüyorum.

Bastırıp çerçeveletmiştim. Televizyondan büyük.

Bir fotoğraf nasıl anlatılır?

Anlatmaya çalışayım.

Önde bir göl. Arka tarafta bir dağ. Onun arkasında uzak bir dağ daha. Tepe de diyebiliriz bunlara. Çok büyük sayılmazlar. Gölün ortasında bir kuru ağaç. Çok yaşamış belli, fakat sonunda kurumuş. Suyun içinde olması onu kurumaktan kurtaramamış.

Göl ile dağın buluştuğu yerde bir direk var. Telgraf direği gibi duruyor. Demir olsa elektrik direği derdik. Bu ağaçtan…

Gölün kenarında ahşap bir tekne. Öyle bir tekne ki, içinde büyük bir baca ve iki kulübe var. Onlar da ahşap. Biri tek katlı, diğeri iki katlı.

Gölün içinde ağacın, direğin, teknenin ve dağın yansıması var ki o yansımalar fotoğrafa ayrı bir güzellik katıyor, derinlik kazandırıyor.

Bir de bulutlar var tabiî.

Gökteki bulutların da yansıması gölün üstünde.

Bulutlar yağmur yüklü. Bir kısmı beyaz, bir kısmı gri.

Biraz sonra hareket edecekler. Üstümüze doğru gelecekler ve yağmur başlayacak.

Nereden biliyorum?

O fotoğraf çekildiğinde, oradaydım!

Fotoğrafta insan yok. İnsanlar, objektifin beri tarafında.

Kim onlar? Biri ben, biri fotoğrafı çeken Mustafa, ailelerimiz, arkadaşlarımız. Toplam on kişiden fazlayız.

Bulutların geleceğini, yağmur yağacağını söylemem de tahmin değil.

Yıllar sonra tekrar

Aradan yıllar geçti, bir daha gittik. Bu defa farklı bir kadroyla. Yine arkadaş grubu…

Altı araba yan yana park etmiştik.

Mustafa yoktu.

Aylar önce, Çengelköy’de göğsüne iki kurşun yemişti. Darbe yapmaya kalkışanların kurşunuyla toprağa düşmüştü.

Acısı yüreğimizdeydi.

Sarıalan yaylasındaki o minik gölün kenarına doğru yavaş adımlarla tekrar yürümüştük arkadaşlarla beraber.

Küçük yeğenim, gölün etrafında adım attıkça, otların arasında kendini gizleyen kurbağalar cup cup suya atlamaktaydı.

“Kurbağa çobanı oldun” dedim. Ufaklık gülmüştü ama babasının bakışı gücenik göründü.

O şakayı beğenmemişti.

“Başka bir şey bulamadın mı?” der gibi bakıyordu. “Benim oğlum okuyacak, doktor olacak, mühendis olacak… Çobanlık da nereden çıktı? Hem de kurbağa çobanı…”

Elbette öyle olacak inşallah. Ama o an için öyle söylemiş bulundum. Vaktiyle ben de balık çobanı olmuştum.

Issız bir sâhilde, elimde uzun bir değnekle yürürken çekilmiş bir fotoğrafın arkasına “Balık çobanı” yazmışlığım vardır. O zamanlar fotoğrafların arkasına böyle notlar yazardım günün târihiyle beraber.

İşte o günkü gidişimizde, o ağacın çok yıprandığını, yıkıldı yıkılacak gibi durduğunu gördüm.

Lokanta-kafe olarak kullanılan teknenin de hiç mecâli kalmamıştı. Adamakıllı bitmiş, tükenmişti. Üzüldüm.

İzler, deliller, tanıklardı onlar.

Her şeyin fâni olduğunu anlamak için bir işâret olmalı bu tükeniş.

Öyledir muhakkak.

Viran hâlini görünce, uzun ayrılıktan sonra memleketine dönen Bayburtlu Zihni gibi hissettim.

“Vardım ki yurdundan ayağ göçürmüş

Yavru uçmuş, ıssız kalmış otağı

Camlar şikest olmuş, meyler dökülmüş

Sâkiler meclisten çekmiş ayağı…”

Dedikleri gibi, fotoğraflar “ân”ı yakalıyor sadece.

Vakit geçtiğinde, her şey değişebiliyor. Eskisi gibi bulana aşk olsun!

Yine aradan yıllar geçmiş. Tutan yok.

Bugün gitsek, belki ağaçtan ve tekneden eser bulamayacağız. Küçük gölün üstünde sadece o dağın ve yıkılmamışsa uzaktaki direğin yansımasını görürüz.

Tabiî, göl yerinde duruyorsa…

Çeken bile gittikten sonra…

O bulutlar gelir belki, özlemişlerse.

Ne dersiniz, özlemişler midir?

----------------------------------

*Fotoğraf: Mustafa Cambaz