2011’DEN itibaren Sırbistan ile Kosova arasında başlayan diyalog süreci iki döneme ayrılır: Birincisi teknik konuların müzakeresiyken, ikincisi de siyâsî konular olmuştur.

Teknik konular tamamlandıktan sonra siyâsî konuların müzakereleri başlamıştır. Asıl zor olan konular siyâsî olanlarıdır. AB’nin gözetiminde yapılan müzakereler siyâsî meselelerde çıkmaza uğramıştır. Sırbistan’ın Kosova’yı tanıyan ülkelere yönelik resmî tanımanın geri çekilmesi için yaptığı lobi çalışmaları nedeniyle Kosova, AB ve ABD’ye bundan rahatsız olduğunu dile getirmiştir. Ardından Kosova’nın INTERPOL’e üye olamaması nedeniyle hükûmet ciddî eleştirilere maruz kalmıştır.

Dönem hükûmetinin Başbakanı olan Haradinay, dış politikadaki bu hezimetini geçiştirmek ve gündemi değiştirmek için Sırbistan’ın bu lobicilik faaliyetlerini de gerekçe göstererek Sırbistan ve Bosna-Hersek’ten gelen mallara yüzde 100 gümrük vergisi koyma kararı aldı. Kosova ve Sırbistan arasında zaten çıkmaza girmiş olan müzakere süreci, Sırbistan’ın vergiler kaldırılana kadar müzakerelere başlamayacağını bildirmesiyle tamamen durdu.

ABD ve AB’nin Haradinay iktidarına sürekli olarak gümrük vergilerini kaldırma çağrıları sonuçsuz kaldı. Ancak QUINT ülkelerinin Haradinay’a baskı yapmaya başlaması sonucunda Haradinay, özel mahkemeden bir çağrı aldı.

Haradinay, başbakan sıfatıyla mahkemeye ifade vermeye gitmeyeceği gerekçesiyle kimsenin beklemediği bir anda hükûmetten istifa etti. Daha sonra da meselenin mahkeme meselesi değil, yapılan baskıların netîcesi olduğu konusu, Haradinay’ın örtülü ifadelerinden anlaşıldı.

***

Kosova’da hükûmetin istifası sonucu yeniden seçimlere gitme kararı alındı. Ancak bu sefer siyâsî sahneye LDK ve Vetëvendosje partileri ciddî bir şekilde çıkmaya hazırlanıyordu. Özellikle Vetëvendosje lideri Albin Kurti’ye yönelik destek her geçen gün artıyordu. Vetëvendosje, LDK ile seçim öncesi koalisyon yapma talebini iletti, ancak LDK buna yanaşmadı.

Kamuoyunda LDK-Vetëvendosje koalisyonunun doğal bir koalisyon olacağı konusunda ciddî bir destek vardı. Bunun üzerine 6 Ekim’de yapılan seçimlerde Vetëvendosje yüzde 26 ile mecliste 29 sandalyeye sahip olurken, LDK ise yüzde 24,54 ile 28 sandalyeye sahip oldu. Daha önceki hükûmetlerden yılmış olan halk, bu sonuçları bir zafer olarak gördü. Toplumun bu anlamdaki inancı, Kosova’nın yeni bir döneme girdiği yönündeydi.

Ancak Kosova’nın önünde bitmemiş olan çok ciddî, önemli ve tehlikeli bir süreç vardı. Bu süreç, Sırbistan’la yapılacak olan nihâî anlaşma süreciydi. Seçimlerin hemen ardından başlayan Vetëvendosje ile LDK arasındaki koalisyon görüşmeleri gerektiğinden fazla sürdü. Kamuoyunun ciddî bir desteği bulunan bu koalisyon müzakerelerde tıkanıyordu. LDK Sırbistan’a uygulanan vergilerin ABD’nin istediği gibi şartsız ve hemen kaldırılması gerektiğini söylerken, Vetëvendosje ise vergilerin kademe kademe ve mütekabiliyet esasına göre olması gerektiği konusunda diretiyordu. En sonunda LDK, kendi seçmenlerinin ve kamuoyunun baskısına dayanamayarak koalisyonu kabul etmek zorunda kaldı.

Netîcede, 3 Şubat 2020 tarihinde Albin Kurti başbakanlığında Vetëvendosje, LDK ve topluluklardan oluşan hükûmet kuruldu. Hükûmet kurulur kurulmaz hemen Sırbistan’a uygulanan vergiler konusu tartışılmaya başlandı. ABD; Kosova-Sırbistan görüşmeleri için ABD’nin Almanya Büyükelçisi Richard Grenell’i özel elçi olarak atadı. Grenell sürekli şekilde anlaşmanın yolunun açılması için vergilerin kaldırılması gerektiğini belirtiyor ve bunun için çağrıda bulunuyordu.

Grenell, 27 Şubat’ta attığı bir Twitter mesajında, “Bizim pozisyonumuz yeterince açık. Vergiler tamamen kaldırılmalı. Bu konu bugün Beyaz Saray’da Cumhurbaşkanı Thaçi’ye de iletildi” diyerek çağrısını yineliyordu.

Grenell’den önce de 13 Şubat’ta Mike Pompeo, Başbakan Kurti’ye bir mektup yazmış ve gerekçesini anlatarak vergilerin kaldırılması çağrısında bulunmuştu.  

ABD’nin baskısı ile koalisyon ortağı LDK’nın da baskısı da artmaya başladı. Bunun üzerine Başbakan Kurti, vergilerin mütekabiliyet esasına göre kaldırılması için bir eylem plânı hazırladı ve 15 Mart’tan itibaren başlamak üzere ilk önce hammaddelerden vergilerin kaldırılacağını ve bu kararın Sırbistan tarafından bir iyi niyet göstergesi olarak görülmesi gerektiğini, Sırbistan’ın da adım atmasının lüzumunu ifade etti. Bunun üzerine ABD Elçisi Grenell, bunun kabul edilmez olduğunu ve vergilerin derhâl şartsız bir şekilde tamamen kaldırılması gerektiğini duyurdu. Ardından koalisyon ortağı LDK ve diğer muhalefet partileri, Kurti’nin Kosova’nın ABD ile olan dostluğunu tehlikeye soktuğunu ve bunun çok tehlikeli olduğunu belirterek Kurti’yi suçlamaya başladı.

***

Tüm bu gelişmeler yaşanırken dünyada patlak veren Koronavirüs hâdisesi Kosova’ya da ulaştı. Koronavirüs vakası 19’a ulaştıktan sonra Acil Durum Koordinasyonu’nu oluşturan kurul, acil önlemleri duyurdu. Bunun üzerine Cumhurbaşkanı Thaçi ile Başbakan Kurti bu kriz hakkında görüşmek üzere bir araya geldi. Görüşmenin ardından Cumhurbaşkanı, olağanüstü hâl ilân edilmesi gerektiğini ve bunu meclisten talep edeceğini duyurdu. Aynı akşam bir televizyon kanalına katılan ve koalisyon ortağı LDK partisinden olan İçişleri Bakanı Agim Veliu, Cumhurbaşkanı’nın önerisine destek verdiğini ifade etti. Bunun üzerine Başbakan Kurti, İçişleri Bakanı’nın bu çıkışından dolayı kendisini görevden aldı. LDK ile Vetëvendosje arasında var olan görüş ayrılıkları ayan beyan ortaya çıkmış oldu.

LDK Başkanı İsa Mustafa, Başbakan Kurti’den hemen ABD’nin isteği doğrultusunda gümrük vergilerini şartsız bir şekilde kaldırmasını, İçişleri Bakanı’nın göreve geri almasını ve LDK’dan özür dilemesini istedi. Aksi hâlde koalisyondan ayrılacaklarını ve meclise güvenoyu göndererek hükûmeti düşüreceklerini belirtti.

Ancak Başbakan Kurti, bu kararlarından geri adım atmadı. LDK, muhalefet partilerinin de desteği ile 44 imza toplayarak meclisi güven oylamasına çağırdı.

Kosova Meclisi güven oylamasını yapmadan bir gün önce AB temsilcileri ile ABD temsilcilerinin yaptıkları açıklamalar, aslında AB ile ABD arasındaki görüş ayrılıklarının gün yüzüne çıkmasına neden oldu. Oylamadan bir gün önce Kosova’nın Fransa ve Almanya Büyükelçilikleri LDK’ya çağrıda bulunarak, oylama kararını yeniden gözden geçirmeleri gerektiğini, bu zor zamanlarda böyle bir krize girmenin yanlış olduğunu ve kararın ertelenmesi gerektiği çağrısında bulundular. Büyükelçilerin bu çağrısından sonra aynı gün Fransız ve Alman Dışişleri Bakanları da bu şekilde LDK’ya çağrı yaptılar.

Ancak aynı akşam ABD’nin Kosova Büyükelçisi Philip Kossnet, attığı Twitter mesajında, “Yarın güven oylamasının yapılmasından dolayı memnunum. Başbakan Kurti’ye de söylediğim gibi, meclis ve tüm kurumlar Anayasa’ya uymalıdır” diyerek aslında hükûmetin düşürülmesini desteklediğini dolaylı da olsa söylemiş oldu. Bu mesajı Grenell’in de retweet etmesi ise, onun da buna destek verdiğini göstermekteydi. Bu şekilde, aslında AB ile ABD’nin Kosova üzerinden restleşmesini de görmüş olduk.

***

Güven oylamasının yapıldığı 25 Mart tarihinde Başbakan Kurti, yaptığı kürsü konuşmasında hükûmetin düşürülmesinin ne olağanüstü hâl, ne de İçişleri Bakanı’nın görevden alınmasından dolayı olduğunu belirterek, bunun tek nedeninin Kosova ile Sırbistan arasında yapılacak olan anlaşmadan kaynaklandığını ifade etti. Kosova Başbakanı, Sırbistan Cumhurbaşkanı Vuçiç ile yaptıkları pazarlıklar nedeniyle Kosova’nın çok şey kaybedeceğini ve Vetëvendosje’nin, bunun için büyük bir engel oluşturduğu için koalisyon ortağı LDK, muhalefet ve Cumhurbaşkanı Thaçi bir araya gelerek ABD’nin direktifleriyle düşürüldüğünü belirtti.

Aynı şekilde gümrük vergilerinin asıl mesele olmadığını, bunun sadece bir gerekçe olduğunu ifade ederek, aslında anlaşmanın hazır olduğunu, gerçekte her ne kadar resmî müzakereler durmuş olsa bile Kosova Cumhurbaşkanı Hashim Thaçi ile Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vuçiç arasında gizli görüşmelerin devam ettiğini söyledi. Ayrıca Kurti, anlaşmanın hazır olduğunu ve Beyaz Saray’da açıklanmak için beklediğini dile getirdi.

Gümrük vergilerinin ise müzakerelerin başlaması için değil, anlaşmanın ilân edilmesi için kaldırılacağını belirten Kurti, anlaşma meselesine gelince, kendisinin de Sırbistan’la nihâî bir anlaşma yapılmasından yana olduğunu belirttiğini, ancak sorunun kalıcı bir şekilde sonlandırılması için bunun Sırbistan’la nasıl bir anlaşma yapılacağına bağlı olduğunu söyledi. Bunun için de Bosna-Hersek örneğini vererek, Bosna’nın Sırbistan’la anlaşma yaptığını, ama bunun Sırbistan’la ve Sırplarla olan sorunları ortadan kaldırmadığını, bilâkis daha karmaşık hâle getirdiğini ifade etti.

Aynısının Kosova’ya da yapılmaya çalışıldığını ve hazırlanan anlaşmanın Kosova’nın aleyhine olacağını ifade eden Kurti, bunun için böyle bir anlaşmaya karşı olduklarını deklare etti. Dolayısıyla hükûmetin düşürülmesinin arka plânının bu olduğunu, ancak Vetëvendosje hareketinin durmayacağının ve gelecek günlerin kendisini haklı çıkaracağına inandığını ifade etti.

***

Sonuç olarak, Kosova’nın bugüne kadar halkın desteğini bu kadar güçlü bir şekilde almış olan nadir hükûmetlerinden biri olan Kurti iktidarı, yapılan güven oylamasından 82 lehte, 32 aleyhte ve 1 çekimser oyla düşürüldü. Kurti iktidarı 50 günlük ömrüyle şimdiye kadarki en kısa hükûmetlerden biri oldu.

Bundan sonra Kosova Anayasası, yeni hükûmetin kurulması için birinci çıkan partiden yeni bir başbakan adayı talep edecek. Yeni başbakan adayının hükûmeti kuramaması hâlinde, meclis partilerinin çoğunluğunun kararıyla yeni bir isim vermesiyle bir hükûmet kurulabilir veya yeniden seçimlere gidilebilir.

Vetevëndosje, yeni bir başbakan adayı vermeyeceklerini belirterek, Cumhurbaşkanı’nın Koronavirüs krizinden sonra seçimleri ilân etmesini talep ediyor. Ancak görünen o ki, Kosova seçimlere gitmeden, Vetëvendosje hâriç çok geniş katılımlı bir hükûmet kuracak. Ve bu hükûmetin tek bir görevi olacak: Sırbistan’la anlaşma açıklandıktan sonra meclisten bu anlaşmayı geçirmek...

Anlaşmanın geçmesi için 82 milletvekilinin oyuna ihtiyaç duyulacaktır. Yeni kurulacak geniş katılımlı hükûmet de buna göre dizayn edilecektir. Sırbistan’la olan anlaşma açıklandıktan sonra Kosova Meclisi’ne getirilme sürecinde Vetëvendosje de süreci izlemeyecektir. Vetëvendosje bu durumdan sonra var olan kamuoyu desteğini katlayarak artırdı. Çünkü Kosova halkı, yapılan bu hareketi kendisine yapılmış bir darbe olarak görmektedir. Vetëvendosje, Albin Kurti’nin liderliğinde, var olan protestoları organize etme becerisi sayesinde anlaşmanın onaylanması sürecinde büyük gösteriler yapabilir. Bunun için de şimdiden hazırlıkların yapıldığı söylenebilir.

Dolayısıyla Koronavirüs vakası, hükûmetin düşürülmesi ve de Sırbistan’la yapılacak olan nihâî anlaşma meselelerinden dolayı 2020, Kosova için zor ve kayıp bir yıl olacak!