BİR zamanların en kolay dillendirilen vaatlerindendi “İki anahtar”…

Biri konut, biri otomobil…

AK Parti, Türkiye’de bu vaadi dillendirmese de oturttuğu sistemle bu iki anahtara kavuşma hayâlini büyük bir kitleye sunmuş oldu. Bunun için Türkiye’ye getirilen sistem, İngiliz-ABD menşeli “Mortgage Sistemi” oldu.

Kişi başı millî gelirin ve de alım gücünün dipleri gördüğü krizlerin sonunda Türkiye için arzın talebe dönüşmesi için en garantili çözümlerden biriydi Mortgage. Böylelikle Türkiye’nin lokomotif sektörü inşaat yürüyecek, onun yürümesiyle her şey koşacaktı.

TOKİ’nin öncülüğünü yaptığı inşaatlar için bankalar para musluklarını öyle açtılar ki “kira öder gibi ev sahibi olmak” düşüncesi, sadece TOKİ ürünü evler için değil, her türden gelire sahip insanların tercihlerine göre bütün piyasaya canlılık getirdi.

2007’de başlatılan bu sistem, 2022 itibariyle sürüyor. Tam 15 yıl oldu!

Artık müteahhitler ve ev sahipleri, satacakları evleri için kredi başvurusu yapacak taliplilere, “Sen almazsan başkası alacak” gözüyle bakıyorlar. Yani Mortgage Sistemi, Türkiye’de konutun pazarlanması olanağını ortadan kaldırdı. Evin sahibi, her pozisyonda tok satıcı hâle geldi.

Hâlbuki serbest piyasada herkes sattığı ürünü pazarlamak zorundadır. Ortalama ve makul fiyatlar ancak böyle oluşur. Ancak Mortgage Sistemi nedeniyle konutlar, değerlerinin katbekat üzerinde fiyatlara eriştiler. Paranın geldiği banka olarak görüldü, ancak kredinin ödeyeni insan olarak kabul edilmedi. Yüksek fiyatlara alınan evler yüksek fiyatlara kiralanır oldu.

Aynı sistem otomobil piyasasında işletilmese de otomobil fiyatları, konutlarla kıyaslanarak sürekli yükseldi. 7 yaşına kadar kredilendirilen otomobiller konutlarla yarıştırıldı.

2008 ile 2012 arasında ABD, yaşadığı Mortgage Krizi ile dibi görmüştü. Avrupa’da işleyen Mortgage Sistemi, kıtayı da fazlasıyla sarsmış, İngiltere’den Fransa’ya borsalar çakılmış, İzlanda buhrana yakalanmıştı. Bizdeyse o günlerde Mortgage yeni başladığı için ufak bir silkinme olmuştu. Zaten dönemin Başbakanı olarak Sayın Erdoğan, konuyu “Bizi teğet geçti” diyerek tarif etmişti.

Bugün görünüyor ki, faize karşı savaş açan Türkiye’nin, derin bir faiz oyunu olan Mortgage Sistemi’ni kaldırması farz olmuştur.

Bu sistemin kaldırılması ile konut fiyatları kesin şekilde aşağı çekilecek, dolayısıyla kiralar yumuşayacak, hatta ev parasına satılan otomobil piyasası da geriye gidecektir.

Bırakalım, müteahhitler ürünlerini pazarlasın, satmaya çalışsınlar. Bırakalım, vatandaş borçlanarak değil, biriktirerek evini alsın. Yahut borç ödeyebilecek durumdaki borçlansın.

Kira öder gibi ev sahibi olmak, Mortgage gibi bir sistemle mümkün. Ancak bu sistem, piyasa düşmanı ve enflasyon sevici. Kaldırmaksa kurtuluş!

Bugün bu teklifimiz yürürlüğe girse, buna önce bankalar sevinecektir. Çünkü bankalar, verdikleri kredilerin yanında mevduat sıkıntısı yaşamaktadırlar. Özellikle Devlet bankalarımızın zor durumdaki tüccarlara, müteahhitlere verdikleri krediler mevduat olarak kendilerine dönmemekte, özel bankalara giden paralar Devlet’e ihanet olarak yansımaktadır.

Türkiye’de Mortgage Sistemi’nin başlaması ve de salgının ilk gününden beri özellikle Devlet bankaları sadece kredi aracı olarak görülmekte olduğundan, bu bankalarımız mevduat bankacılığını unutmuş hâle gelmiştir.

Bu sistemin kaldırılmasıyla ne bankalarımızda, ne de piyasada bir huzursuzluk olacaktır. Zira Mortgage Sistemi’nden önce de bankalar konut kredisi veriyorlardı. Sadece kriterleri farklıydı. Sistemin kaldırılmasıyla hem bankalar rahatlayacak, hem de Devlet büyük bir sorumluluk yükünden kurtulacaktır.