SON iki yazıdır okuryazarlık üzerine yazılar kaleme alıyorum. En son yazımda, çağımızda görselin ve görselliğin hayatımızın merkezinde olduğu gerçeğinden yola çıkarak “görsel okuryazarlık” üzerinde durmuştum.

“Hangi çağdayız?” diye bir soru sorsak, sanırım azımsanmayacak kısmımız “bilgi çağında” yaşadığımızı söyler. Bu gerçekten yola çıkarak, bu yazımda bilgi okuryazarlığı konusunu ele almaya çalışacağım.

Nitelikli bilgiye ulaşmak kolay mı?

Hızla gelişen dijital ve iletişim teknolojileri sayesinde insan hayatında çok hızlı bir bilgi akışı gerçekleşiyor.

Dünyanın en büyük video paylaşım sitesi olan Youtube’de 1 dakika içerisinde 400 saatten fazla video yükleniyor. Bu, günde 10 bin saatten fazla video demek.

Sosyal medyada her gün milyarlarca içerik dolaşıma sokuluyor. Her yıl dünya üzerinde milyonlarca kitap basılıyor. Her yıl yüz milyonlarca sayfa elektronik kitap hazırlanıyor. Kısacası, bir günde, başta internet olmak üzere çeşitli bilgi kanal ve plâtformlarında milyarlarca bilgi dolaşıyor. Bu bilgilerin birçoğu yarım yapalak verilerden oluşuyor. Azımsanmayacak bir kısmı ise manipülasyon içeren verilerden meydana geliyor. Bu da bilginin doğruluğunu, nitelikli bilginin seçimini, doğru bilginin ayırt edilmesini, doğru bilgi kaynaklarının seçilmesini güçleştiriyor.

Bilgi kirliğinin önüne geçmenin yolu

Bu kadar yoğun bilginin oluşturduğu kirliliğin ortadan kaldırılması ve bu kadar çok bilginin oluşturduğu yükün hafifletilmesi, ancak iyi bir bilgi okuryazarı olmakla mümkündür.

“Bilgiyi etkin kullanma becerisi” olarak tanımlayabileceğimiz bilgi okuryazarlığı, farklı donanımlar gerektiren bir türdür. Öyle ki, iyi bir bilgi okuryazarı olmak için doğru soru sorma, bilgi kaynaklarını tasnif edebilme, bilgi kaynaklarını kullanabilme, birbirinden farklı bilgiler arasında bağ kurabilme ve bilgiyi yerinde kullanabilme gibi farklı becerilere sahip olmak gerekir.

Sorular, sorunların tespiti için çok önemli birer anahtardır. Bilgi okuryazarlığının başında doğru sorunun önemi büyüktür. Çünkü sorulan soru, hangi bilgiye ihtiyaç duyulduğunu belirleyecektir. Dolayısıyla doğru soru, doğru anahtar ve doğru pusula demektir. Bilginin tasnif edilmesi de doğru bilgiye ulaşmanın yanı sıra bilginin değerlendirilmesi açısından son derece önemlidir.

Her geçen gün çeşitliliği artan bilgi kaynaklarını kullanabilmek, bilgi okuryazarlığının en temel becerilerinden biridir. Örneğin teknoloji kullanımı üzerine bireyin sahip olduğu yetenekler doğrudan bilgi kaynaklarının kullanımını etkiler. Teknolojiyi kullanabilme becerisi olmayanlar bilgi kaynaklarını da doğru kullanamazlar. Dolayısıyla bilgi kaynaklarını bilmek ve onları kullanabilmek becerisi, bilgi okuryazarlığı için son derece önemlidir.

Tüm bunların yanı sıra bilgi okuryazarlığı için bir diğer en önemli beceri, bilginin değerlendirilmesidir. Bilginin değerlendirilmesi için kavram zenginliğine, dil bilgisinin inceliklerini bilmeye, farklı bilgiler arasında bağ kurabilme becerisine ihtiyaç vardır. Eğer bir insanın kavramlarla arası iyi değilse, bilgiler arasında bağ kurabilme becerisi zayıfsa ve dil bilgisinin inceliklerini iyi bilmiyorsa, o kişi iyi bir bilgi okuryazarı olamaz. O nedenle iyi bir bilgi okuryazarı olabilmek için özetlediğim tüm bu ana hususlara sahip olmak gerekir.

Unutmamak gerekir ki, hayatı tanımak, hayatı daha iyi anlamlandırmak ve hayatı daha anlamlı yaşamak için bilgi en büyük hazinedir. Onun kullanımı ise iyi bir bilgi okuryazarı olmaktan geçiyor.