“Gerçeğinden mi, plasebo olanından mı?”

Saklama koşulları ve fiyat, tercih nedenlerinden olsa da, sıraladığımızda en önemli neden, az önce değindiğimiz gerçeklik. Sağlık Bakanımızın açıklamasına göre Türkiye, CoronaVac aşısının hâricinde 1 milyon doz Pfizer-BioNTech aşı siparişi verdi.

“GERÇEĞİNDEN mi, plasebo olanından mı?” Bu sorunun cevabını, aşıyı yapılan kişi bilmiyor. Yapan sağlık görevlisi de… Hangisi yaptıracağını bilgisayar belirliyor. Zaten bu şekilde yapılma nedeni, aşının güvenli olup olmadığını belirlemek.

Aşı için gönüllü olanların bazılarına gerçek aşı, bazılarına ise aşı etkisi olmayan zararsız bir sıvı/su enjekte ediliyor. Aşıların üzerinde sadece kod numarası yer alıyor. Gönüllüler arasından hasta olanlarda, geriye dönük aşı kodlarına bakılarak kime gerçek aşı yapılmış, kime plasebo aşısı yapılmış, belirleniyor. Böylece aşının etkinliği belirleniyor.

Plasebo, Lâtince kökenli ve “hoşnut etmek” anlamına gelen bir kelime. Tanım olarak ise vücûda ağız, burun ya da enjeksiyon yolu ile verilebilen etkisiz bir ilâcın telkine dayalı bir etki ortaya çıkartması hâlini ifade ediyor. Yani fiziksel anlamda tedavi gücü yok. İlâç diye veriliyor ama ilâç değil. Beynimizde tedavi algısı yaratarak iyileştiğimize inanmamızı sağlıyor.

Diğer bir taraftan, yapıldığınız aşı plasebo aşısı değil de gerçek aşı olsa bile, aşının koruma etkisi, Ankara Üniversitesinden yapılan açıklamaya göre, ikinci dozu aldıktan 10 gün sonra başlıyor ve öncesinde bu virüsü kapmışsanız, hasta olma olasılığınız büyük. Bu da “Maske-mesafe-hijyen kurallarına devam!” demektir.

İçinde bulunduğumuz Aralık ayının ilk günlerinde AstraZeneca-Oxford, BioNTech-Pfizer, Moderna ve Gamaleya-Spunik-V aşıları üçüncü faz ara sonuçlarını açıklamışlardı. 8 Aralık’ta ise Sinovac/CoronaVac, faz 3 deneylerine dair ilk sonuçları açıkladı. Çinli aşı üreticisi Sinovac tarafından geliştirilen ve üçüncü faz denemeleri kapsamında Endonezya’ya gönderilen Koronavirüs aşısının bin 600 gönüllü üzerinde denemeleri yapıldı. Sinovac, denemeler netîcesinde koruyuculuğu yüzde 97 olarak belirtti. Çin’de üretilen aşının ülkemizde de 15 Eylül’de faz-3 denemeleri başlamıştı. Sonuçlarının birkaç gün içerisinde açıklanması bekleniyor.

Henüz üçüncü faz denemeleri devam eden CoronaVac aşısı, bilindik usûl inaktif virüs tekniğine göre hazırlanıyor. BioNTech-Pfizer ve Moderna mRNA tekniği; AstraZeneca-Oxford ve Gamaleya ise viral-vektör tekniğine göre hazırlıyor.

İnaktif virüs ve viralvektör teknikleri, yıllardır kullanılan, bilinen eski teknikler. RNA bazlı teknik ise kaynaklara göre yeni bir teknik olmakla birlikte, dünyada ilk kez Koronavirüs aşısının üretiminde kullanılıyor. Aynı zamanda henüz insanlarda tıbbî anlamda kullanılmamış bir yöntem olarak kaydedildi kaynaklara…

Türkiye neden Çin menşeli aşıya yöneldi?

Bu açıklama, Türkiye’nin 50 milyon doz almış olduğu CoronaVac aşısını neden tercih ettiği konusunda cevaba giden yolda ipuçlarından biri olabilir mi?

Saklama koşulları ve fiyat, tercih nedenlerinden olsa da, sıraladığımızda en önemli neden, az önce değindiğimiz gerçeklik.

Sağlık Bakanımızın açıklamasına göre Türkiye, CoronaVac aşısının hâricinde 1 milyon doz Pfizer-BioNTech aşı siparişi verdi.

Türkiye’de ilk uygulamanın tahminî 25-26 Aralık’ta başlayacağı aşılama çalışmalarının dört aşamada yürütülmesi plânlanmakta.

İlk aşamada sağlık çalışanları, 65 yaş üstü, engelli, koruma evlerinde kalanlar ile kalabalık yerlerde yaşayanlar; ikinci olarak toplumun işleyişi için gerekli sektörlerde, kritik işlerde çalışanlar, 50 yaş üzeri ve en az bir kronik hastalığı olanlar; üçüncü olarak 50 yaş altı, en az bir kronik hastalığı olanlar, genç yetişkinler, ilk grupta yer almayan sektör ve meslek çalışanları; dördüncü (son) aşamada ise ilk üç grubun dışında kalanlar aşılanacak.

Hayırlısı bakalım…

Diğer ülkelere baktığımızda aşının uygulamalarına dair durum şu şekilde:

İngiltere’de Pfizer-BioNTech’in geliştirdiği aşı, 8 Aralık’ta uygulanmaya başlandı. Aşı ilk olarak 90 yaşındaki bir kadına uygulandı. Öncelikli olarak, aşı yapılmaya gelemeyecek olan bakımevlerinde yaşayanlara ve onlarla ilgilenen personele, sonrasında ise 80 yaş üstü ve sağlık personeli aşılanacak.

Rusya’ya baktığımızda Sputnik-V aşısı 5 Aralık günü Moskova’da uygulanmaya başladı. Burada öncelik, sağlık çalışanları ile öğretmenler ve sosyal hizmet çalışanlarının…

Amerika Birleşik Devletleri’nde aşılanma sürecine geçilmesi için Amerikan Gıda ve İlâç Dairesi’nin onayı beklenmekle birlikte, aşının Aralık ayı içerisinde uygulanmaya başlanması bekleniyor. Kararın ardından, Aralık ayı bitmeden 20 milyon kişinin aşılanmış olacağı ifade ediliyor...

Almanya da ABD gibi onay bekleyenler arasında. Hollanda ise EMA (Europan Medicines Agency) onayının ardından 4 Ocak 2021 tarihinde uygulamaya başlayacağını belirtiyor.

Ekonomik anlamda iyi durumdaki ülkeler, aşılarını üretmiş ve henüz piyasaya sürülmeden çok önce elle tutulur dozlarda toplu alımlarını yapmış durumdalar. Peki, aşıyı üretmeye gerekli ve yeterli altyapısı olmayan veya aşıyı satın alma noktasında geliri az olan ülkeler ne yapacaklar?

Aşıların dünya genelinde eşitsiz dağıtılması durumunda şu âna kadarkinden çok daha fazla kişi, hayatını kaybedebilir. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre bu böyle…

Aşıya ulaşılabilirlikteki eşitsizliklerin önüne geçerek ülkelerin aşıya ulaşabilmesi adına DSÖ, “Covax” isimli bir proje geliştirdiğini ve şimdiye kadar yaklaşık 700 milyon doz için sözleşme yaptığını belirtmekte. Covax’ın 2021 sonuna kadar 2 milyar doz aşı alması beklense de bu sayı, aşı anlaşmalarının dışında kalan ülkelerin nüfusunun sadece yüzde 20’sine yetecek!

Aşının etki süresine dair bilgi yok

“Ha bulundu, ha bulunacak” dedik, “Aşıyı kim bulacak?” dedik,

“Bulundu, ilk kim piyasaya sürecek?” dedik (pasta çok büyük) ve bunların hepsinde epeyce yol alındığını gördük. Önemli bir soru var ki, cevabı konusunda henüz netlik olduğu söylenemez: Hangi aşı daha etkili ve etki süreci hangi çapta?

Bu konuda Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesinden Prof. Dr. Necmettin Ünal, kendisi gibi aşı gönüllüsü olanlara şu sözlerle uyarıda bulundu: “Maske, mesafe, hijyen ve toplu aktivitelere katılmama kuralını ihlâl etmemeniz gerekiyor. Çünkü aşının ne kadar süre etkili olacağıyla ilgili elimizde bir veri yok.”

Sağlıkla kalın…