Genç Müslümanlar Teşkilâtı

Tutuklananların büyük bölümü hapis cezasına çarptırılmış, bir bölümü sorgulandıktan sonra, bir bölümü ise sorgulanmadan idam edilmiştir. O dönemde teşkilâtın kurucularından olan Esad Karacozoviç ve Mustafa Busulaciç’in de içinde olduğu 13 kişi katledilmiştir. Boşnak Müslümanların haklarını en ön cephede savunan bu kişilerin günümüzde dahi nerede gömülü oldukları bilinmemektedir.

Saraybosna, Bosna-Hersek

BOSNA-Hersek’in Fethi’nden önceki dönemlerde Slav, Hırvat ve Avar karışımı olan ve eski adları “Pavlakiler” olup “Bogomil” olarak bilinen Boşnaklar, inançlarından ötürü zulüm altındaydılar.

Boşnakların “Bogomilizm” dedikleri dinî inanışları, asıl olarak Hıristiyanlığın farklı bir yorumuydu. Fakat Ortodoks ve Katolik inancındaki Teslis’i reddeden Bogomiller, bu mezhepler tarafından dışlanmış ve dinsiz olarak görülmüşlerdir.

1463 yılında Fatih Sultan Mehmed bu toprakları fethettiğinde, Osmanlı’nın hoşgörü anlayışı ile kolayca İslâmiyet’i seçerek Müslüman oldular ve Anadolu’dan gelen dervişler yoluyla İslâmiyet, bölgede hızla yayıldı.

Bosna’nın Avusturya-Macaristan İmparatorluğu tarafından 1878’de fiilen ve 1908 yılında resmen ilhakı, bu topraklarda 100 yıl sürecek karışıklıkların ve Müslümanların yönetimde yok sayılmasının başlangıcı oldu. Fiilî işgal ile resmî ilhak arasında geçen sürede Müslümanlar boş durmamış, şehirlerde küçük gruplar hâlinde siyâsî ve fikrî olarak örgütlenmeye başlamışlardı. Ülke genelinde Müslümanların haklarını savunmak için örgütlenenlerin ise siyâsî görüşleri etrafında şekillenen iki gazete bulunmaktaydı. Bu iki gazeteden biri olan Vrijeme’nin görüşleri etrafından toplanan gruba “Müslüman Teşkilâtı” deniliyordu ve içlerinde Dr. Mehmed Spaho da dâhil, dönemin Bosnalı Müslümanlarının haklarını savunan çok önemli siyâsî figürler bulunmaktaydı. Siyâsî bir oluşum hâline gelen bu sivil yapının üyeleri Yugoslavya Krallığı döneminde bakanlık görevlerinde bulunsalar da Boşnak Müslümanların en azından normal vatandaşlar kadar hak elde etmesini sağlayamamışlardır.

Krallıklarda millî hakları olmayan tek ulus Boşnaklardı ve bu durum yıllar geçtikçe düzeleceği yerde daha kötü bir hâle geldi. İkinci Dünya Savaşı başlayıp Almanlar Yugoslavya Krallığı’nın topraklarını işgale başladığında, krallık içerisindeki Boşnaklar hâriç diğer milletler hızla silahlandı ve Bosna-Hersek içerisinde katliamlara başladılar. Direnişe geçen Boşnak Müslümanlar, 1939 yılında Genç Müslümanlar Teşkilâtı etrafında toplanmaya başladılar. Savaşın da etkisiyle Yugoslavya içerisinde hızla faşist ve komünist akımlar yayılırken, Genç Müslümanlar Teşkilâtı, İslâm ve hümanizm ilkeleri etrafında şekillendi.

Genç Müslümanlar Teşkilâtı’nın belkemiğini, başta Esad Karacozoviç, Tarık Muftiç, Emin Granov, Murtez Dervişeviç ve Husref Başagiç’in yer aldığı üniversite öğrencileri oluşturmakla birlikte, bu yapının içerisinde Aliya İzzetbegoviç gibi liseli öğrenciler de bulunmaktaydı.

Teşkilâtın Mart 1941’de gerçekleşen resmî kuruluşunun ardından, savaş, Yugoslavya topraklarında hızla yayıldı. Genç Müslümanlar Teşkilâtı’nın diğer üyeleri gibi Aliya da hiçbir taraf adına savaşa girmemeye karar verdi.

Savaş sırasında Genç Müslümanlar Teşkilâtı’nın üyeleri, Bosna’da yurtlarından edilen Boşnak muhacirlerinin yerleştirilmesinin yanı sıra gençler ve çocukların eğitimiyle ilgilendiler. Savaş sırasında şartlar kısıtlıydı ve Boşnak halkının tehditlere karşı bilinçlendirilmesi, birlik olması gerekmekteydi. Bu amaç doğrultusunda Genç Müslümanlar, kısıtlı şartların elverdiği ölçüde camilerde ve ev sohbetlerinde insanlarla görüşüp teşkilâta katılmaya ikna ettiler.

Komşuları olan Hırvat ve Sırplara karşı silahsız durumda olan Boşnaklar, bu halkların askerî birlikleri ile karşı karşıya kalmışlardır. Bu dönemde Boşnakların yaşadığı köyler ve şehirlerin Sırp Çetnik çeteleri, Hırvat Ustaşalar ve Partizanların yanı sıra Alman ve İtalyan askerlerinden korunması için “Müslüman Jandarması” ve “Boşnak Silahlı Güçleri”nin kurulması yönüne gidilmiştir. İkinci Dünya Savaşı’ndaki tüm kışkırtmalara rağmen Boşnaklar, çok kötü durumda olsalar da kimseye zulmetmediler.

Savaşın ardından iktidara gelen Tito, savaş sırasında Partizanlara katılmayan Boşnakları unutmamış ve tüm Boşnak kültür ve insanî yardım kuruluşlarını kapatmış, medreselerin kapılarına kilit vurmuş ve Diyanet İşleri Başkanlığı yönetimine el koymuştur. Tito’nun Genç Müslümanlar Teşkilâtı’nı özellikle hedefe koymasının nedenlerinden biri, teşkilâtın üyelerinin sadece Müslüman değil, aynı zamanda aydın kimseler olmasıydı ve bu Müslüman aydınlar, Tito’nun savunduğu komünizm ideolojisine karşıydılar.

Genç Müslümanlar Teşkilâtı üyeleri her ortamda, hattâ Partizanların komünizmi yaymak için düzenledikleri toplantılarda dahi fikirlerini savunmuş ve Tito’nun hedefi hâline gelmişlerdir. Hükûmet, teşkilâtın üyelerine karşı bir cadı avı başlatmış, 1945-1949 yılları arasında Aliya ve kız kardeşinin de içerisinde yer aldığı Genç Müslümanlar Teşkilâtı’nın bin 200 üyesini tutuklatmıştır.

Aliya, o dönemde öldürülen arkadaşları kadar aktif bir biçimde sahada mücadele etse de, askerde olduğu ve diğer teşkilât üyelerinden farklı bir şekilde yargılandığı içindir ki, arkadaşları ile aynı kaderi paylaşmamıştır. 1949 yılından sonra Genç Müslümanlar Teşkilâtı üyeleri, Tito Yugoslavya’sında faaliyetlerini büyük bir gizlilik içerisinde sürdürmeye devam ettiler.

Tito’nun ölümünün ardından, 1980 yılında Komünistler, sistemin devamını sağlamak adına baskıları arttırdılar. Bunun netîcesinde Aliya İzzetbogeviç ve Genç Müslümanlar Teşkilâtı’nın diğer üyeleri tutuklanıp yargılandılar. 1989 yılında komünizmin ülkede düşüşüyle Genç Müslümanlar Teşkilâtı mensupları da dâhil tüm siyâsî mahkûmlar serbest bırakıldı. Genç Müslümanlar Teşkilâtı üyeleri hapisten çıktıktan sonra, 1991 yılında yeni bir yapılanmaya giderek Demokratik Eylem Partisi’ni (SDA) kurmuşlardır.

Genç Müslümanlar Teşkilâtı’nın çekirdeğini oluşturduğu bu parti etrafında toplanan Boşnaklar, en sonunda bağımsızlıklarını kazanmışlardır.