DOĞU Türkistan Maarif ve Dayanışma Derneği’nin ev
sahipliğinde her yıl Türkiye’de düzenlenmekte olan Dünya Doğu Türkistanlılar
Kardeşlik Buluşması’nın 13’üncüsü ve “Dördüncü Doğu Türkistan Millî Birlik Şûrâsı”,
9 Ekim 2021 tarihinde, Bosna-Hersek’in başkenti Saraybosna’da başlayıp 11 Ekim’de
son buldu.
Buluşma öncesinde, 9 Ekim 2021 Cuma günü başkent Saraybosna’daki
Başçarşı’da “Doğu Türkistan Fotoğraf Sergisi” düzenlendi. Sergide işgalci Çin
Halk Cumhuriyeti’nin Doğu Türkistan’da uygulamakta olduğu sistematik soykırım etraflıca
anlatıldı ve broşürler dağıtıldı. Cuma namazı çıkışında düzenlenen sergi,
Avrupa’nın göbeğinde soykırıma uğrayan kaderdaşlarımız ve İslâm kardeşlerimiz
olan Boşnak halkı tarafından büyük ilgi gördü.
8 Ekim 2021 günü törenle başlayan Dünya Doğu
Türkistanlılar Kardeşlik Buluşması’na dünyanın dört bir yanından Doğu
Türkistanlı aydınlar, devlet adamları, akademisyenler, çeşitli sivil toplum kuruluşlarının
temsilcileri, aksakallılar ve Doğu Türkistan dâvâ öncüleri katıldı.
“Değişen Dünyada ‘Doğu Türkistan’: Yeni Zaman, Mevcut
Durum, Yeni Politika” başlığıyla düzenlenen ve Doğu Türkistan Sivil Toplum
Kuruluşları Birliği Başkanı Sayın Hidayetullah Oğuzhan’ın açılış konuşmasıyla başlayan
buluşmada, “Değişen Dünya Düzeninde Doğu Türkistan Dâvâsı”, “Trendler, Mevcut
Durum ve Yeni Politika”, “Batı ve Orta Doğu Devletlerinin Çin Politikası:
Fırsatlar ve Tehditler” gibi ana temalar üzerinde müzakere ve istişareler yapıldı.
Açılışta ayrıca, Doğu Türkistan Âlimler Birliği Reisi
Ataullah Şahyar, Doğu Türkistan’da İslâm ve Müslümanların durumu, dinî baskılar
ve İslâm dünyasının tepkileri gibi konuları aktarırken, Dünya Uygur Kurultayı
Başkanı Dolkun İsa Bey ise diaspora üzerinde Çin soykırımının akıl almaz
etkileri ve dünya kamuoyunun tepkisi gibi konularda katılımcılara bilgi verdi.
Buluşmaya özel misafir olarak davet edilenler arasında
Bosna-Hersek Cumhurbaşkanı Sefik Dzaferovic, Uluslararası Demokratlar Birliği
Bosna-Hersek Sorumlusu Emine Şeçeroviç Kaşlı, Genç Müslümanlar Teşkilâtı
Başkanı Edhem Baksic, Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel
Müdür Yardımcısı Dr. Gökçe Ok, Demokratik Eylem Partisi Genel Başkanı Bakir
İzetbegoviç, Saraybosna Türkiye Başelçisi Sadık Babür Girgin ve Bosna-Hersek
Riyaset (Diyanet İşleri) Başkanı Husein Kavazovic gibi isimler yer aldı.
Dünyanın dört bir yanından 40’tan fazla sivil toplum kuruluşunun temsilcileri, Sancak (Sırbistan) Başmüftüsü, Avrupa, Kuveyt ve başka ülkelerden Müslüman toplulukların vekilleri ve diplomatik temsilcilerinin de iştirak ettiği buluşmanın sonuç bildirisini Doğu Türkistan Sivil Toplum Kuruluşları Birliği Başkanı Sayın Hidayetullah Oğuzhan okudu.
11 Ekim 2021, Dördüncü Doğu Türkistan Milli Birlik Şûrâsı
Sonuç Bildirisi
“Değişen dünya koşullarının ve büyük güçler arasındaki
rekabetin uluslararası siyâsî arenada tırmandığı bir dönemde, 13’üncü Dünya
Doğu Türkistanlılar Kardeşlik Buluşması ve Dördüncü Doğu Türkistan Millî Birlik
Şûrâsı, 8-10 Ekim 2021 tarihleri arasında Saraybosna’da gerçekleştirildi.
Çin işgali altındaki Doğu Türkistan diasporası olarak
değişen dünya koşullarına göre pozisyon almak ve ona göre hareket etmek için
ortaya çıkan fırsatları değerlendirmek, gelecek bir yılda Doğu Türkistan dâvâsı
için etkin eylem plânı hazırlamak konusunda önemli kararlar alınması amaçlanan Şûrâ,
dünyanın dört bir yanından siyâsî liderler, din âlimleri, aydınlar,
araştırmacılar ve çeşitli sivil toplum kuruluşlarının temsilcilerinin
katılımıyla başarıyla tamamlandı.
72 yıldır sürmekte olan Çin zulmüne maruz kalan,
komünizmin kurbanı mazlum Doğu Türkistan halkı olarak, bizimle aynı kaderi
paylaşan, dâvâ adamı, komutan (rahmetli) Aliya İzzetbegoviç önderliğinde uzun
yıllar süren mücadeleler ve verilenlerden çok sayıda şehit sonucunda
özgürlüğüne kavuşmuş, kendi bağımsız devletini kurmuş ve özgürlük yolunda
çabalayan milletlere örnek olan Bosna-Hersek’te düzenlenen 13’üncü Kardeşlik
Buluşması ve Dördüncü Millî Birlik Şûrâsı tarihî bir öneme sahiptir.
9 Ekim sabahı itibarıyla başlayan 13’üncü Kardeşlik
Buluşması ve Dördüncü Millî Birlik Şûrâsı açılış törenine bütün Doğu Türkistan
Diaspora vekilleri, Bosna-Hersek, Makedonya ve Arnavutluk bünyesindeki sivil
toplum kuruluşları, Sancak (Sırbistan) Başmüftüsü, Avrupa, Kuveyt ve birçok
ülkeden Müslüman toplulukların vekilleri ve diplomatlar katıldı. Doğu Türkistan
Millî Birlik Şûrâsı Sonuç Bildirisi beyan edilerek sona erdi. Şûrânın
gerçekleşmesinde maddî ve mânevî her türlü destekte bulunan ve emeği geçen
herkese, bilhassa Bosna-Hersek Devleti’ne, halkına ve sivil toplum kuruluşlarına
can-ı gönülden minnet ve şükranlarımızı arz ederiz.
Şûrâ, 10 Ekim gece saatlerine kadar toplam 8 oturum
hâlinde gerçekleştirildi. Bu vesileyle, Doğu Türkistan meselesiyle
ilgilenenlerle temaslar kurulmuş ve ileriye dönük çalışmalar için plân
yapılmıştır.
Dördüncü Millî Birlik Şûrâsı’nda ele alınan konular; (1) Bosna-Hersek ve Doğu Türkistan mücadelesinde devlet inşâ sürecinin karşılaştırılması, (2) değişen dünya düzeninde Doğu Türkistan mücadelesi ve gelinen son nokta, (3) Batı ülkelerinin Çin politikası, tehditler ve fırsatlar, (4) İslâm dünyasının Çin politikası, tehditler ve fırsatlar, (5) Afganistan ve Orta Asya’daki durum ve Doğu Türkistan meselesi, (6) Çin’in gelecekteki konumu ve değişim süreci konusunda muhtemel senaryolar, (7) Doğu Türkistan dâvâsının teşkilâtçılıktan devlet olmaya doğru gelişimi ve (8) bundan sonraki süreçte Doğu Türkistan dâvâsında atılacak adımlar şeklinde oldu.
Dördüncü Millî Birlik Şûrâsı’nda öne çıkan önemli noktalar
Dördüncü Millî Birlik Şûrâsı’nda öne çıkan önemli
noktalar şu başlıklar üzerinden tespit edildi:
1. Çin’in siyâsî sistemde, kültürde, toplumsal
değerlerde ve uluslararası ilişkilerde evrensel değerlere ve insanlığa tamamen
aykırı olan hile ve tehditlerini teşhir etmek ve dünya toplumunu uyarmak.
2. Batı ülkelerinde faaliyet gösteren insan hakları
örgütleri, İslâmî hareketler ve her kesimden bireylerle Çin’e karşı iş birliği.
3. Doğu Türkistan teşkilâtlarının teşkilâtlanma
sisteminin geliştirilmesi, profesyonelleşmenin hızlandırılması ve uzmanlaşmış
kadroların güçlendirilmesi.
4. Doğu Türkistan konusunda Türk ve İslâm dünyasının
desteğini kazanmak ve İslâm dünyasını Çin tehdidine karşı uyarmak.
5. Doğu Türkistan dâvâsının ana ilkelerini korumak
temelinde karşılıklı işbirliğini tesis etmek, insanlığın ortak düşmanına karşı
birlikte hareket etmek, fikir ayrılıklarına bakılmaksızın çeşitli kuruluşlar
ile işbirliğini geliştirmek ve birlikte çalışma mekanizmasını güçlendirmek.
6. Kuruluşlar arası işbirliğini engelleyen tüm
faktörlere karşın teşkilâtlar arası karşılıklı güven, anlayış, destek ve koruma
ruhu oluşturmak.
7. Türk ve İslâm ülkeleri ile Orta Asya ve Balkanlarda
halk diplomasisi yürütmek, Doğu Türkistan dâvâsının uluslararası arenada daha
da güçlenmesi ve gündem olmasının yanında çeşitli dillerde yapılan lobi
faaliyetlerini arttırmak.
8. Genç neslin yetişmesine ve eğitimine özen
göstermek, Doğu Türkistan dâvâsı adına nitelikli gençlerin gelişimi için önemli
olan her türlü imkânın sağlanması konusunda çabalamak.
9. Doğu Türkistan’ın bağımsızlığının vazgeçilmez
ilkemiz olduğunu her zaman vurgulamak ve dünya toplumunu Doğu Türkistan’ın
işgal edilmiş toprak olduğunu kabul ettirmeye çalışmak.
Şûrânın sonuç bildirgesindeki tavsiyeler
13’üncü Dünya Doğu Türkistanlılar Kardeşlik Buluşması
ve Dördüncü Doğu Türkistan Millî Birlik Şûrâsı temsilcileri ve katılımcıları
tarafından verilen teklif ve öneriler şu şekilde sıralandı:
1. Çin’i destekleyen ülke ve kurumlarla bir araya
gelerek, Çin’le olan diplomatik ilişkilerinden yararlanarak onları Doğu
Türkistan konusunda Çin’e baskı yapmaya davet etmek.
2. Çin ile büyük güçler arasındaki çatışmalardan
oluşan fırsatları etkin kullanmak.
3. Doğu Türkistan tarihinde ve bağımsızlık
mücadelesinde büyük rol oynamış âlim, siyasetçi ve liderlerin hayatından ders
çıkarmak.
4. Doğu Türkistan dâvâsında kadın rolünü
etkinleştirmek ve bu role önemi attırmak.
5. Doğu Türkistan meselesinin Çin’e rakip güçler için
stratejik önemini anlamak ve buna göre adım atmak.
6. İslâm dünyası için yeni plânlar ve stratejiler
geliştirmek.
7. Çin ile İslâm dünyası arasındaki ticaret ve her
türlü anlaşmayı derinlemesine incelemek ve araştırmak.
8. Arap ülkelerinde bilimsel çalışmalar ve lobi
faaliyetlerinin yanında sivil diplomasiyi de güçlendirmek.
9. Balkan ülkelerinin yanında Orta Asya ülkeleriyle
ilişkileri güçlendirmek ve bu bölge halklarının Doğu Türkistan dâvâsına ilişkin
anlayışını arttırmak için kendi dillerinde Doğu Türkistan dâvâsını kitap, dergi
ve benzeri diğer medya aracılığıyla tanıtmak.
10. Doğu Türkistanlı teşkilâtların zayıf ve de güçlü
yönlerinin iyi analiz edilmesini ve farklı kuruluşların tamamlayıcı fonksiyona
sahip olarak görülmesini sağlamak.
11. Doğu Türkistanlılar arasındaki işbirliğini
güçlendirmek ve Orta Asya’da Özbek, Kazak, Kırgız ve Rus dillerinde lobiciliğin
arttırılmasını gerçekleştirmek.
13’üncü Dünya Doğu Türkistanlılar Kardeşlik Buluşması ve Dördüncü Doğu Türkistan Millî Birlik Şûrâsı’na ev sahipliği yapan Doğu Türkistan Maarif Hareketi olarak, alınan kararların, sunulan teklif ve tavsiyelerin hayata geçirilmesi konusunda sıkı çalışmalar yürütüleceği vurgulandı.”