AMERİKA Birleşik Devletleri (ABD) ile Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) arasındaki ileri gerginlik, sürekli şekilde komplolarla desteklenerek küresel toplumsal algıda bir üçüncü dünya savaşı zeminine beton döküyor. Dökülen betonun ne kadar süreçte çatlayacağı bilinmiyor olsa da çatlağın Asya Pasifik’te, hatta ille de Tayvan’da oluşmasını adeta temenni eden bir yapı var.

ABD ile ÇHC arasındaki gerginliğin faturası Çin Komünist Partisi (ÇKP) tarafından Tayvan’a kesilmeye kalkışılsa da Çin’in siyâsî geleneği bunun önüne geçebiliyor. ABD ise Pasifik’teki hukukunu korumak adına Tayvan’a ihtiyaç duyuyor. Bu dengenin sarsılmaması için her iki taraf da birbirine şahin yanlarını gösterse de gerçeklikler güvercinlere çağrı yapmak zorunda bırakıyor.

23 milyonluk nüfusa sahip Tayvan 1 buçuk milyarlık nüfusuyla ÇHC karşısında ekonomisi, ticarî ilişkileri, toplumsal münasebeti ve devlet aklıyla varlığını müdafaa ediyor. ÇHC ise ABD karşısında atak davranmak adına temelsiz iddialarla Tayvan’a yükleniyor ve dünyada Tayvan’ın bağımsızlığı bakımından bir körlük yaşanmasına neden oluyor.

Doğrusu Tayvan, ÇHC’nin ve daha doğrusu ÇKP’nin yönetim anlayışı nedeniyle her gün aynı şeyleri yaşıyor ve belki de bu nedenle her güne zinde uyanıyor. Hatta bunu şuradan anlayabiliyoruz: ABD Temsilciler Başkanı Nancy Pelosi’nin Pasifik ülkelerini ziyaretleri kapsamında Tayvan’a da gideceğini açıklamasıyla zirve yapan bu durum, dünyada ekonomik göstergeleri oldukça olumsuz etkilese de Pelosi’nin ziyaret takvimini açıklaması, Tayvan’ı ziyareti ve ardından ÇHC’nin gerçekleştirdiği yaklaşık iki haftalık askerî tatbikat sürecinde dahi Tayvan Borsası yükselişini sürdürürken Tayvan’daki enflasyon oranına da hiçbir zarar gelmedi.

Bu anlamda dünyanın ekonomik plânda başına gelenlere karşın Tayvan’ın bu durumlardan hiç etkilenmemesi, ülkenin duruma ne kadar alışık olduğunu ve sağlamlığını kanıtladı. Gerçeklikler Tayvan’da yaşanıp da bu ülkeye bir zarar gelmezken, medyadaki haberler bütün dünyayı gerdi ve birçok ülkede büyük ekonomik dalgalanmalar yaşandı. Bu mânâda bendeniz de savaş çığırtkanlığının en az savaş kadar zarar verici ve de alçakça bir eylem olduğunu savunan bir yazı kaleme aldım. Çin’in Tayvan’ı işgal edeceğine yönelik haberlerin Türkiye’de yapıldığı kadar Tayvan’da yapılmadığını biliyordum zira. Açık bir eylem olarak birilerinin piyasalarda ön almak için yalan ya da abartı dolu haberlere giriştiklerine dikkat çekmemiz gerekiyordu.

Tüm bunlar yaşanırken, doğrudan Tayvan cephesinden doğru, duru ve sade bilgiyi edinmeliydik. Zira bir tarafta ABD’nin, diğer tarafta da Çin’in yönlendirdiği yahut sadece ikisinin yansıttığı enformasyon yorumlanırken, Tayvan’ın manzarayı nasıl gördüğüne tüm dünyanın şahit olması gerekiyordu.

Bu yüzden Tayvan’ın Türkiye’deki en yetkili ismi olarak Taipei Ekonomi ve Kültür Misyonu Ankara Temsilcisi Volkan Chih-yang Huang’a sorularımızı yönelttik ve bütün açıklığıyla Sayın Temsilci’den cevaplarımızı aldık. Değerli görüş ve cevapları için Sayın Huang’a ve kıymetli ekibine teşekkür ediyor ve söyleşimizi arz ediyorum…

“Çin’in düzenlediği askerî tatbikatlar uluslararası ve bölgesel istikrarsızlığı artırabilir”

·       Söyleşimize Asya Pasifik’te yaşanan gelişmeleri yorumlayarak başlayabilir miyiz?

Çin’in Asya Pasifik bölgesinde askerî genişleme girişimine baktığımızda, ÇHC, başta Tayvan Boğazı olmak üzere, Güney Çin Denizi, Çin-Hindistan sınırı ve Diaoyutai adaları yakınlarındaki sularda sürekli askerî plâna sahip kışkırtıcı faaliyetler yürütmektedir.

Son günlerdeki gerilim ise Çin’in ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi’nin 2 Ağustos akşamı Tayvan’a gelmesinin ardından, Pelosi’nin ziyaretine misilleme olarak, 4-7 Ağustos tarihleri ​​arasında, Tayvan’ın çevresindeki altı bölgede gerçek zamanlı askerî tatbikatlar yapacağını açıklamasından kaynaklanmıştır.

Çin daha sonra tatbikat yerinin bir alan daha artırılarak yedi bölgeye çıkarılacağını ve tatbikat süresinin de 8 Ağustos’a uzatılacağını duyurdu. Ardından Çin, 15 Ağustos’ta başka bir ABD Kongre heyetinin Tayvan ziyaretinden dolayı, bölgesel hava taşımacılığı ve ticaret için bir kez daha güvenlik tehdidi oluşturan başka bir askerî tatbikat daha düzenledi.

Çin geniş çaplı askerî tatbikatları ile yıllardır barış ve istikrar içerisinde olan Tayvan Boğazı’ndaki statükoyu tek taraflı olarak değiştirmeye çalışırken, ABD’ye ek olarak Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikaları Yüksek Temsilcisi Josep Borrell ve G7 Dışişleri Bakanları, Çin’i kendine hâkim olmaya, Tayvan Boğazı’ndaki statükoyu ve bölgesel barışı tek taraflı olarak değiştirmemeye çağıran ortak bir bildiri yayınladılar.[i] Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN) de Çin’in düzenlediği askerî tatbikatların uluslararası ve bölgesel istikrarsızlığı artırabileceğini ve “yanlış değerlendirmelere, büyük direnişlere, açık çatışmalara ve öngörülemeyen sonuçlara” yol açabileceğini dile getirdi.[ii]

ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi’ye, Tayvan Devlet Başkanı Tsai Ing-wen tarafından Tayvan’a ait özel devlet nişanlarından Propitious Clouds with Special Grand Cordon tevcih edildi.

“Ziyaretin demokratik Tayvan’a verilen desteğin bir göstergesi olduğuna inanıyoruz”

·       ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi’nin Asya Pasifik ziyaretlerinin önce genel fotoğraf bakımından, ardından Tayvan özeline dair anlamı nedir?

Meclis Başkanı Pelosi’nin ziyaretinin ABD’nin demokratik Tayvan’a verdiği desteğin bir göstergesi olduğuna inanıyoruz.

Pelosi, Tayvan’a geldikten sonra Washington Post’ta, “Neden Tayvan’a Bir Kongre Heyetine Liderlik Ediyorum?” başlıklı özel makalesinde, “Son yıllarda Pekin’in Tayvan’a yönelik askerî tatbikatlarını artırması, ÇKP askerî uçakları ve keşif uçakları tarafından Tayvan’ın sık sık taciz edilmesi, Tayvan devlet kurumlarının internet sitelerine gerçekleştirilen siber saldırılar, Pekin’in Tayvan-Çin arası ekonomik ve ticarî işbirliğini kademeli olarak azaltması ve Tayvan-Çin arası sorunlarla dünyaya baskı yapması gibi durumların karşısında ABD, kolları bağlı şekilde bekleyemez ve demokratik Tayvan’ın yanında olduğunu göstermelidir” şeklinde ifadelere yer vermiştir.

Pelosi, son 25 yılda Tayvan’ı ziyaret eden en üst düzey ABD’li yetkilidir.

“Son yıllarda Tayvan-ABD ilişkileri giderek ısınmakta, iki ülkenin yetkilileri arasındaki karşılıklı ziyaretlerin seviyesi gittikçe artmakta ve daha sık ziyaretler gerçekleşmektedir. Çin de bu süreçte uluslararası toplumun desteğini alan Tayvan’ın bağımsızlığa doğru ilerleyeceğinden korkmaktadır.” 

“Bu ziyarete verilen aşırı tepki, bir özgüven eksikliğini gösterir”

·       Pelosi’nin Tayvan ziyareti neden bu denli bir gerilime sebep oldu? Bu ziyaretin amacını nasıl yorumluyor Tayvan?

Otoriter siyâsî sisteme ve hegemonik yönetim ideolojisine dayanan Çin Halk Cumhuriyeti, Kıta Çin ve Tayvan’ın birbirine tâbi olmadığı gerçeğini sürekli göz ardı etmektedir.

Çin, sadece Tayvan’ın demokratik gelişiminden ve uluslararası toplumla etkileşiminden mutsuz olmakla kalmıyor, aynı zamanda dünyanın Tayvan’a desteğinin Çin Komünist Partisi için büyük bir tehdit olduğunu algılıyor.

Son yıllarda Tayvan-ABD ilişkileri giderek ısınmakta, iki ülkenin yetkilileri arasındaki karşılıklı ziyaretlerin seviyesi gittikçe artmakta ve daha sık ziyaretler gerçekleşmektedir. Çin de bu süreçte uluslararası toplumun desteğini alan Tayvan’ın “bağımsızlığa” doğru ilerleyeceğinden korkmaktadır.

ÇHC uzun zamandır Tayvan’ın demokratik bir ülke olduğu gerçeğiyle yüzleşmeye isteksizdi ve yıllar geçtikçe Tayvan’a uyguladığı askerî faaliyetler daha da arttı. Egemen bir ülke olarak Tayvan, uluslararası dostlarını istediği zaman Tayvan’da ağırlama ve demokratik değerlere, bölgesel ve uluslararası barışa ortak katkı sağlamaya yönelik ikili diyalogları gerçekleştirme hakkına sahiptir ve buna isteklidir.

Meclis Başkanı Pelosi, özgür bir ülkeyi özgürce ziyaret ederken, Çin’in bu ziyarete aşırı tepki göstermesi, aslında kendi siyaseti açısından özgüven eksikliğine sahip olduğunu göstermektedir.

“Cumhurbaşkanımız Tsai Ing-wen’in de belirttiği gibi, dostlarımızı temin etmek istiyoruz. Tayvan ne çatışmayı tırmandıracak, ne de anlaşmazlıkları kışkırtacaktır. Ancak otoriter saldırılara karşı ülkemizin egemenliğini, güvenliğini, özgürlüğünü ve demokrasisini kararlılıkla savunacağız.”

“Israrlı ve kasıtlı olarak artan askerî tehditler karşısında Tayvan asla geri adım atmayacak”

·       Pelosi’nin Tayvan’a uçuşu ve inişi sürecinde neler yaşandı? Sayın Başkan Ing-wen ile yaptığı görüşme nasıl bir ortamda hangi hislerle gerçekleşti? Neler görüşüldü?

Meclis Başkanı Pelosi’nin uçağı 2 Ağustos tarihinde, Tayvan yerel saati ile 22:44’te Taipei Songshan Havalimanı’na inmişti. ABD yetkililerinin açıklamalarına göre, Çin’in defalarca Pelosi’nin Tayvan’ı ziyaret etmesi hâlinde askerî müdahalede bulunma tehditleri göz önüne alınarak, heyeti taşıyan özel uçak, Malezya’dan havalandıktan sonra gereksiz çatışmalara mahal vermemek için sıradan ticarî yolcuların kullandığı Güney Çin Denizi uçuş rotası yerine Endonezya ve Filipinler’in doğu kıyısı üzerinden Tayvan’a uçmayı tercih etti.

Tayvan Dışişleri Bakanımız Joseph Wu, ABD’nin Tayvan’daki resmî temsilciliği olan Amerikan Enstitüsü (AIT) Direktörü Sandra Oudkirk ve diğer yetkililer, Pelosi ve beraberindeki heyeti Songshan Havalimanı’nda karşıladılar ve 3 Ağustos’ta Başkanımız Tsai Ing-wen ile gerçekleştirdiği görüşmeye de eşlik ettiler. Başkan Tsai, görüşmede, ısrarlı ve kasıtlı olarak artan askerî tehditler karşısında Tayvan’ın asla geri adım atmayacağını, Tayvan’ın kendi kendini savunma yeteneklerini güçlendirmek için elinden geleni yapacağını, Tayvan’ın ABD’nin güvenilir bir ortağı olduğunu ve Tayvan-ABD ilişkilerini geliştirmeye devam edeceklerini ifade etti.

Meclis Başkanı Pelosi ise, Tayvan’ı ziyaretinin amacının ABD’nin Tayvan’a duyduğu dostluk ve desteğini göstermek, ayrıca ABD’nin Tayvan’da ve dünyadaki demokrasiyi koruma konusunda son derece kararlı olduğunu açıkça iletmek olduğunu belirtti.

Çin, sadece Tayvan’ın demokratik gelişiminden ve uluslararası toplumla etkileşiminden mutsuz olmakla kalmıyor, aynı zamanda dünyanın Tayvan’a desteğinin Çin Komünist Partisi için büyük bir tehdit olduğunu algılıyor.

Pelosi’ye Tayvan Devlet Nişanı tevcihi

·       Pelosi’ye Tayvan Devlet Nişanı verildiği medyaya yansıdı. Söz konusu nişanın içeriği ve özelliği nedir? Pelosi’nin ziyareti Tayvan’da nasıl yankılandı?

Başkan Tsai, Pelosi’ye, Tayvan’a uzun süredir devam eden desteği ve Tayvan-ABD ilişkilerinin geliştirilmesine yaptığı olağanüstü katkılarından dolayı “Propitious Clouds with Special Grand Cordon” isimli Devlet Nişanı tevcih etti. Başkan Tsai, nişanın Tayvan halkının Pelosi’ye minnetini temsil ettiğini ve daha fazla işbirliği yoluyla Tayvan-ABD ilişkilerini geliştirmeye devam etmeyi dört gözle beklediğini dile getirdi.

Tayvan halkı ise, Pelosi’nin Tayvan-ABD ilişkilerini geliştirme ve iki ülke arasında karşılıklı üst düzey ziyaretleri için yeni olanaklar sağlamaya yardımcı olacak bu ziyaretini destekliyor.

“Kapımız dostlarımıza her zaman açık”

·       Belki sert algılanacak ama Türkiye ve dünyadaki algının bir işareti olarak soracağım ki var olan yanlış algıyı ortadan kaldıralım. Sorum şöyle: ABD, Çin ile Tayvan arasında yaşanan bir gerginlikten mi faydalanıyor yoksa Tayvan, ABD ile Çin arasındaki gerginliğin elektriğine mi maruz kalıyor? Tayvan’ı bağımsız bir ülke olarak değerlendirmemek için yapılan yanlış yorumlarla dolu propagandalar Tayvan’ı üzmüyor mu?

Egemen ülkelerin yetkililerinin karşılıklı ziyaretler yapmasının gayet normal olduğunu düşünüyorum. Ayrıca Tayvan demokratik bir ülkedir ve uluslararası dostlarımıza da kapımız her zaman açıktır.

Kovid-19 Salgını’nın kademeli olarak hafiflemesiyle, geçen yıldan bu yana 33 ABD’li senatör ve de Temsilciler Meclisi üyesi Tayvan’ı ziyaret ederken, bu yıl da 19’u ülkemizi ziyaret etti. Bu normal bir etkileşimdir ve Pelosi’nin ziyareti, Tayvan-ABD ilişkilerinin gelişimine önemli ve olumlu faydalar sağlamıştır.

Şu anki Tayvan-Çin ilişkileri ve hatta bölgesel durumdaki gerilim, Çin Hükûmeti’nin, başta bir dizi tek taraflı yaptırımlar olmak üzere, gerçek zamanlı askerî tatbikatlar gibi aşırı tepkisinden kaynaklanmaktadır. ABD ve demokratik Tayvan’ın ikili ilişkileri sağlam bir şekilde ilerlemektedir. Benzer fikirlere sahip bu iki ülkenin birbirini desteklemesi, Tayvan’ı rahatsız etmemektedir.

Başkan Tsai, Pelosi ile görüşmesinde, ısrarlı ve kasıtlı olarak artan askerî tehditler karşısında Tayvan’ın asla geri adım atmayacağını, Tayvan’ın kendi kendini savunma yeteneklerini güçlendirmek için elinden geleni yapacağını, Tayvan’ın ABD’nin güvenilir bir ortağı olduğunu ve Tayvan-ABD ilişkilerini geliştirmeye devam edeceklerini ifade etti.

“Ne olursa olsun, askerî gücün kullanılması dünya eğilimine tamamen aykırıdır”

·       ABD’nin ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin Pelosi ziyaretiyle ilgili olarak yaptıkları açıklamaları nasıl gördünüz?

Demokratik ülkelerin kongre üyelerinin karşılıklı ziyaretler yapmaları oldukça normaldir. Çin Hükûmeti’nin Pelosi’nin Tayvan ziyareti sebebiyle uyguladığı ekonomik yaptırımlar ve gerçek mühimmatlarla yaptığı askerî tatbikatlar hukuken ve de mantıken doğru değildir.

Çin’in sorumsuz, mantıksız ve orantısız askerî tatbikatlarının aşırı tepki olduğu konusunda ABD ile aynı fikirdeyim. ÇHC sürekli Tayvan’ın Çin’e ait olduğu yönündeki (veya bu türden) “yanlış iddialarını” yinelemekte ve ABD Tayvan’ı desteklediği sürece Tayvan’ı cezalandırmaya devam edeceğini dile getirmektedir. Ne olursa olsun, askerî gücün kullanılması dünya eğilimine tamamen aykırıdır ve Çin’in kendisi için iddia ettiği “sorumlu güç” niteliğine sahip olmadığını da göstermektedir.

(Röportajın devamına yarın www.haberajandanet.com adresinden ulaşabilirsiniz.)